The Economics of Enough

11 januari 2013

4 minuten

Recensie Van financiële crisis tot klimaatverandering, van vergrijzing tot het verlies van vertrouwen in de overheid: de maatschappij staat voor een aantal fundamentele problemen. Moeten we het idee opgeven dat de economie altijd groeit? Moeten we minder gaan consumeren? Diane Coyle denkt van niet. Zij stelt dat economische groei gecombineerd moet worden met een duurzame samenleving. Toen de eerste gebonden editie van The Economics of Enough eind 2011 gedrukt werd, waren alle kranten lovend. Zo noemde de Financial Times het boek een solid guide voor het komende decennium. Met een nieuwe paperback editie en een lezing bij het Planbureau voor de Leefomgeving, 29 november j.l., staat Diane Coyle opnieuw in de schijnwerpers.

How to Run the Economy as If the Future Matters

Door de crisis stellen steeds meer mensen dat er niet meer per definitie moet worden uitgegaan van economische groei. Groei zorgt voor uitputting van de natuurlijke hulpbronnen, groei verleidt consumenten om steeds hogere hypotheken te nemen en steeds meer te consumeren. En zijn we uiteindelijk gelukkiger geworden door alle welvaart?
Dat is moeilijk meetbaar, stelt Diane Coyle. Dat de crisis veel mensen ongelukkig maakt, is echter heel duidelijk. Stoppen met sturen op economische groei lijkt duurzaam, maar is dat niet. Door groei worden andere maatschappelijke problemen, zoals toenemende lasten door vergrijzing, opgevangen. Daarnaast is er een snel oplopende staatsschuld die gefinancierd moet worden.
De roep om minder en duurzaam te consumeren komt volgens Diane Coyle vooral van een maatschappelijke middenlaag. Die hebben een comfortabel leven en zien wel wat in een vriendelijker economie met meer vrije tijd, minder hard werken en meer tijd voor familie en vrienden. Die manier van leven is vooral een lifestyle choice, evengoed als dat anderen er voor kiezen om veel te werken en veel te verdienen. De persoonlijke keuze om duurzaam te consumeren is geen integrale oplossing voor de hele maatschappij.

In The Economics of Enough staat de vraag centraal, hoe de maatschappij als geheel duurzaam kan worden. Naar het antwoord wordt toegewerkt in drie delen. Het eerste deel beschrijft vijf fundamentele uitdagingen waar de maatschappij voor staat: happiness, nature, posterity, fairness en trust. Het tweede deel benoemt drie grote obstakels: measurement, values en institutions. Het laatste deel is de kern van het betoog, getiteld The Manifesto of Enough.
De cover en de titel suggereren dat het boek populaire wetenschap koppelt aan maatschappelijke thema’s, zoals dat gebeurt in (Super)Freakonomics van Steven Levitt of The Shock Doctrine van Naomi Klein. Die verwachting kan het boek niet helemaal waarmaken. De tone of voice is analytisch en droog. Observatie wordt op observatie gestapeld, terwijl de kracht van een manifest juist in het perspectief op de toekomst ligt.

Dat komt aan bod in het laatste hoofdstuk. Diane Coyle stelt allereerst voor om de manier waarop de economie gemeten wordt te herzien. Gangbare indicators zoals het Bruto Nationaal Product passen goed bij een economie die draait om industriële productie en handel, maar beschrijven een diensteneconomie veel minder goed. Daarnaast hebben alle huidige indicatoren een erg korte tijdshorizon. Ten tweede moet er meer op duurzame waarden gestuurd worden. De morele dimensie van het kapitalisme moet versterkt worden. De huidige situatie, waarin een elite zich verrijkt en een onderlaag passief wordt, ondermijnt economische dynamiek. Tijdens de crisis is duidelijk geworden dat de overheid heel traag is en onmachtig is om adequaat in te grijpen. Daartegenover staat de burger, die door internet zwemt in een oceaan van informatie. De potentie van de netwerksamenleving moet meer benut worden en de overheid moet veranderen. Diane Coyle stelt daarom 10 stappen voor op weg naar een nieuwe samenleving.

De kracht van The Economics of Enough ligt niet in het voorstellingsvermogen van de schrijfster. Het boek is geschreven vanuit politiek-bestuurlijk perspectief en het perspectief van de burger en markt komen eigenlijk niet aan bod. De kracht ligt er vooral in dat Diane Coyle alle grote maatschappelijke problemen in één raamwerk confronteert. Juist die confrontatie kan leiden tot integrale oplossingen, een effectievere overheid en een duurzame samenleving.