The Line in de woestijn: kansrijke miljoenenstad of fata morgana

De artist impressions zijn even indrukwekkend als onwerkelijk. The Line bestaat uit een langgerekte, smalle stadsstrook, 200 meter breed en maar liefst 170 kilometer lang. Met aan de buitenzijden gigantische spiegelwanden van 500 meter hoog waarin de omgeving gereflecteerd wordt. En dat middenin de woestijn, waar alle beoogde 9 miljoen inwoners die de lineaire stad – naar Amerikaans ontwerp van Morphosis – in 2030 al moet tellen, ‘gestapeld’ wonen. Er wordt daarnaast zoals in iedere stad gewerkt, geleerd en gerecreëerd. Hoe onvoorstelbaar het ontwerp ook oogt, het moet gezegd: het ziet er spectaculair uit.

Greenfield city

De opdrachtgever van de architecten, directeur stedelijke planning Tarek Qaddumi van ontwikkelaar Neom, vertelde vorige maand aan de redactie van dezeen dat The Line het idee van wat een stad is ‘opnieuw definieert’. Om zo een alternatief te bieden voor het traditionele idee van een stad die vanuit een centraal punt uitwaaiert met de even traditionele problemen als luchtvervuiling en mobiliteitsproblemen. Qaddumi: “Neom heeft de mogelijkheid een greenfield city te bouwen dat die problemen vanaf het begin af aan niet heeft. In The Line vind je geen auto’s, geen vervuiling en biedt toegang tot voorzieningen die we niet voor mogelijk hielden.”

Een van die beloften is dat alle dagelijkse voorzieningen binnen vijf minuten loopafstand bereikbaar zijn. En daar komt de hogesnelheidslijn die bewoners binnen twintig minuten van de ene naar de andere kant van de 170 kilometer lange stad kan brengen als extra voorziening nog eens bij. En het schijnt dat in deze stad van de toekomst vliegende taxi’s ook een manier zijn om je te verplaatsen.

In het binnengebied in de 170 kilometer lange strook tussen de langgerekte en 500 meter hoge wanden wordt een nieuw klimaat gecreëerd. Het zal er een stuk beter toeven zijn dan in de hete woestijn buiten de harde stadsgrenzen. Er komt een enorm stadspark met kunstmatige bossen, meren, rivieren en zelfs watervallen zodat mensen de ‘natuur’ altijd binnen handbereik hebben. Kunstmatige wolken moeten ervoor zorgen dat het ook regelmatig regent in The Line. Het is maar een van de voorbeelden van de inzet van nieuwe technologie om het leven in de nieuwe woestijnstad zo prettig mogelijk te maken.

Klimaatneutrale stad

Met The Line wil Mohammed bin Salman, de kroonprins van Saudi-Arabië, het olieland op de duurzame kaart zetten. Het ruimtebeslag van deze stad (slechts vier vierkante meter per persoon, wat mogelijk is door de hoogte van de langgerekte gebouwen) is namelijk veel kleiner dan in traditionele steden. Bovendien is de belofte dat de langgerekte stad klimaatneutraal zal zijn, onder meer door volledig in te zetten op een duurzaam vervoersysteem, maar ook door CO2 uit de lucht te zuiveren en de opwekking van duurzame energie. Alles bij elkaar wordt hier geprobeerd de ultieme duurzame en gezonde gebiedsontwikkeling te creëren en dat op een enorme schaal. De combinatie van duurzame technologie, preventieve gezondheidszorg en de (kunstmatige) natuur moet er volgens de ontwikkelaar namelijk zelfs toe leiden dat inwoners ouder worden dan op andere plekken in de wereld.

The Line wordt volgens auteurs Andrew Allen en Subha Parida in hun artikel op The Conversation gepresenteerd als een ‘post-carbon eco-city’. Toch vragen zij zich meteen af of de spiegelende megastad wel aan de hoge verwachtingen zal kunnen voldoen. Zo zal de bouw van The Line tot een enorme CO2-uitstoot leiden, hoewel de ontwikkelaar heeft benadrukt dat de stad energieneutraal moet zijn – gerekend over de gehele levensduur. Bovendien zetten Allen en Parida vraagtekens bij de manier waarop de enorme hoeveelheid verplaatsingen van negen miljoen mensen op een relatief klein oppervlak goed gefaciliteerd kan worden.

Kant-en-klare stad

Ook vragen zij zich af of de afzonderlijke ‘clusters’ binnen The Line de bewoners ook een zekere mate van geborgenheid zullen geven in de vorm van een buurtgevoel. En in het verlengde daarvan doemt de vraag op of bewoners straks ook enige invloed hebben op (de vormgeving van) hun leefomgeving. The Line wordt immers voorgesteld als de ideale kant-en-klare stad.

Hoewel de voorbereidende werkzaamheden voor het megaproject al begonnen zijn, zijn de vragen van Allen en Parida voor een deel ook een kwestie van uitwerking. Toch is er meer kritiek, niet alleen over de fossiele herkomst van deze duurzame investering, de gevolgen voor migrerende vogels en het gegeven dat de megastad letterlijk lijnrecht door het leefgebied van een stam snijdt die al eeuwenlang in de noordwestelijke Saoedische provincie woont. Naast vragen over de realiseerbaarheid van het megaproject en de vraag of de duurzame beloftes wel ingelost kunnen worden, is het ook vooral de vraag of binnen de wereld van The Line ook een nieuw soort stedelijkheid kan ontstaan.

Woestijn tot leven

Duidelijk is dat het met de ambities wel goed zit. Met een zo laag mogelijke ecologische voetafdruk, slimme inzet van de nieuwste technologie, een concept dat klimaatneutraal en geheel op openbaar vervoer is afgestemd en een project dat groen en water naar de dorre woestijn brengt. Menig gebiedsontwikkelaar kan hier een heel lijstje opgaven afvinken. Het is alleen wel de vraag (zoals overigens voor iedere uit de grond gestampte gebouwde omgeving geldt) of er ook daadwerkelijk een vorm van stedelijkheid zal ontstaan. Tenminste, als we ervanuit gaan dat daar in deze toekomstige stad ook behoefte aan is. Een stad is immers niet enkel de optelsom van functies, hoe slim de (ruimtelijke) opgaven ook met elkaar verknoopt zijn.

Mensen plek geven

Het geld hebben de Saudi’s vast wel en de kennis om een superduurzame megastad te realiseren is er ook. Artificiële wolken creëren: het zal best. Maar de mensen een plek geven en zich dit futuristische geheel eigen laten maken, dat is veel ingewikkelder voor elkaar te krijgen. Dat is misschien nog wel de grootste uitdaging, hoe spectaculair The Line ook oogt.