Amsterdam maakt werk van slimme mobiliteit in gebiedsontwikkeling

Mobiliteitsvraagstukken oplossen met inzet van moderne technologie, dat is smart mobility. “Door de digitalisering van mobiliteit kunnen we slimmer reizen, maar smart mobility brengt ook uitdagingen met zich mee”, vertelt van Heteren. “Nieuwe technologieën beïnvloeden de manier waarop wij onszelf verplaatsen drastisch en hebben grote impact op hoe mobiliteit in Nederland is georganiseerd.” 

Toch moeten we die uitdagingen aangaan, vindt van Heteren. “De enorme woningbouwopgave is niet te realiseren als wordt vastgehouden aan de meer traditionele benaderingen van mobiliteit. De manier waarop we onszelf verplaatsen verandert in rap tempo. Deelauto’s en deelfietsen zijn in opkomst, de zelfrijdende auto komt steeds dichterbij, de belangstelling voor Mobility as a Service-pilots groeit, en de eigen auto wordt steeds verder teruggedrongen uit de stad. Daarnaast moeten we rekening houden met de groei van ons land: meer inwoners, meer bedrijven, meer toeristen. Toch komt er voorlopig geen extra geld voor nieuwe infrastructuur. En traditionele bereikbaarheidsoplossingen, zoals capaciteitsuitbreiding van de weg of het spoor, zijn niet langer voldoende effectief. Maar door de kansen te benutten die nieuwe informatie-en communicatietechnologieën ons bieden, kunnen we inspelen op de complexe opgaven die hierdoor ontstaan. Goede bereikbaarheid, verkeersveiligheid en leefbaarheid, het zijn allemaal basisbehoeften waaraan smart mobility een grote bijdrage kan leveren.”

Toepassing aanjagen

De gemeente Amsterdam, de Vervoerregio Amsterdam en de samenwerkende overheden in de Metropoolregio Amsterdam (MRA) zien kansen om de leefbaarheids- en bereikbaarheidsopgaven in de stad en de regio aan te pakken met slimmere mobiliteitsconcepten. “We kunnen niet doorgaan zoals nu”, waarschuwt Verbeet. “Het aantal inwoners in de Metropoolregio Amsterdam groeit gestaag. We verwachten een toename van 17 procent tot en met 2040. Dat betekent dat er 250.000 woningen bij moeten komen. Dit zet de bereikbaarheid en leefbaarheid in de MRA verder onder druk. Smart mobility-oplossingen kunnen helpen om inwoners en goederen slimmer, schoner en gemakkelijker door de steeds drukkere MRA te bewegen.” De MRA ontwikkelde daarom een Smart Mobility-programma om strategieën, kennis en voorwaarden voor samenwerking te bundelen. Succesvolle pilots worden opgeschaald tot volwaardige toepassingen binnen de regio. Daarmee wil de organisatie de mobiliteit binnen de Metropoolregio Amsterdam slimmer en toekomstbestendiger maken.

Gebiedsontwikkelingsprojecten bieden de kansen om smart mobility verder te concretiseren in de ruimtelijke planvorming. Maar in de praktijk blijkt het verwerken van slimme en schone mobiliteitsconcepten in deze projecten complex. “Projectleiders lopen regelmatig tegen obstakels aan”, ziet Verbeet. “Ze geven aan dat er geen beleid, tijd en geld is voor smart mobility in projecten. En vaak is onduidelijk welke eisen vooraf op tafel gelegd moeten worden om toekomstbestendige mobiliteitsoplossingen te faciliteren. Wat dan regelmatig gebeurt, is dat stadsbrede visies en ambities op mobiliteit één op één worden doorgezet naar een ruimtelijk project, zonder dat deze voldoende op maat zijn gemaakt voor een gebied. De enige uitzondering hierop is vaak de autoparkeernorm. Dit is opmerkelijk, want elk gebied is anders. Er gaan andere mensen wonen, de wijk is beter of slechter ontsloten door het OV, het is wel of niet monofunctioneel van aard, et cetera.”

Leidraad

Dus, hoe geef je handen en voeten aan smart mobility in gebiedsontwikkeling? “De one size fits all-benadering is passé”, stelt Verbeet. “Maar door aan de start van een gebiedsontwikkeling na te denken over mobiliteitsvormen die passen bij het gebied en de doelgroep, creëer je kansen om de waarde van een gebied te verhogen.” 

De ‘Leidraad Gebiedsontwikkeling en Smart Mobility’ helpt gemeenten die worstelen met het toepassen van nieuwe mobiliteitsconcepten op gebiedsontwikkelingen. De leidraad biedt handvatten voor MRA-gemeenten om stadsbrede visies op (slimme en schone) mobiliteit gebiedsspecifieker te maken, samen met ontwikkelende partijen. Het helpt actoren bewust te worden van de sterke samenhang tussen gebiedsontwikkeling en de mobiliteitsopgave, en biedt handvatten om deze onderwerpen integraler op te pakken. De leidraad moet ook de vragen die leven bij de actoren inventariseren - en zoveel mogelijk beantwoorden. Vragen die nog niet beantwoord kunnen worden en ruimtelijke processen en beleidsinhoud die aangepast of aangevuld moeten worden, willen de opstellers agenderen.

Mobiliteitsprogramma van Eisen

Het Mobiliteitsprogramma van Eisen (MPvE) is één van de tools uit de leidraad. “Een MPvE is een checklist met uitgangspunten die gelden voor de mobiliteit in het gebied”, legt Verbeet uit. “Denk aan eisen aan het ruimtelijk ontwerp, parkeernormen voor deelmobiliteit, slimme bezorgdiensten, de mate waarin aangezet wordt tot fietsen, nul-emissie-zonering, en normen voor laadinfrastructuur. Door een MPvE aan de voorkant van een gebiedsontwikkeling in te zetten, maak je mobiliteit integraal onderdeel van het planproces. Je wordt gedwongen om scherp in beeld te krijgen welke mobiliteitsvormen passen bij het gebied en de doelgroep. Het initiatief voor het opstellen van een MPvE ligt bij de gemeente, maar marktpartijen zijn onmisbaar bij de uitwerking ervan.”

Om te laten zien hoe de uitwerking van een MPvE werkt, geeft Verbeet een voorbeeld. “Stadsbreed geldt de ambitie om het autobezit en -gebruik terug te dringen. Dit ga je vervolgens concretiseren: in dit gebied met goede OV-bereikbaarheid geldt een parkeernorm van 0,1 voor deelauto’s, en een parkeernorm van 0,2 voor deelfietsen. Dit maak je toetsbaar door een SMART-doel te stellen: bij het gebouw worden 15 deelauto-parkeerplekken en 30 deelfiets-parkeerplekken gerealiseerd.”

Afsluitend vertellen Verbeet en Van Heteren hoe ze het programma Smart Mobility in de Metropoolregio Amsterdam verder brengen in 2019. “We gaan aan de slag in drie à vier pilots in gebiedsontwikkelingsprojecten om een MPvE concreter uit te werken. De geleerde lessen delen we in een ambtelijk leernetwerk voor projectleiders. Daarnaast willen we een innovatienetwerk vormen met koplopers en mogelijk kennisplatforms en -instellingen. Uiteraard zetten we ons continue in om de aanpak te verbeteren en te verrijken.”

Cover:  "Car2Go Amsterdam Smart ED Herengracht" (CC BY-SA 3.0) by Brbbl