Toolbox voor het metropolitane landschap

Ontwikkelen met kwaliteit in het landschap van de MRA

Door Jandirk Hoekstra, Anne Könst en Marijne Beenhakker

Het landschap van de Metropoolregio Amsterdam vormt een rijk palet: van zee, strand en duinen tot de jonge polders rondom Lelystad en Almere en van het veenweidelandschap langs de Amstel tot aan de oude droogmakerijen tussen Zaandam en Zeevang. Het MRA-landschap is dynamisch: er wordt gewerkt aan een groot aantal ruimtelijke projecten, uiteenlopend qua formaat en door verschillende partijen. Vaak worden deze projecten vanuit een bepaalde thematische of geografische invalshoek opgepakt. Daarbij is het de opgave om ook te kijken naar de grotere context waarin het project zich afspeelt en te bepalen hoe het afzonderlijke project bij kan dragen aan de kwaliteit van het grotere geheel. Met de blijvende groei van de MRA, en de daarmee gepaard gaande verstedelijking, en groei van de stroom recreanten en toeristen, wordt de druk op de landschappen groter. Het landschap en de functies in het landschap moeten aan een steeds diverser wordende vraag beantwoorden. De robuustheid en de kwaliteit van het spectrum aan gebruiksmogelijkheden die de landschappen bieden, zijn steeds meer een factor van betekenis.

Trefzeker

Om trefzeker in uitvoeringsprogramma’s te kunnen zijn, is het van belang om op het niveau van de MRA een perspectief te hebben waaraan de afzonderlijke projecten in het landschap van diverse partijen een bijdrage aan zouden kunnen leveren. De bestuurlijke denktank voor het Metropolitaan Landschap heeft in 2013 de opdracht gegeven de bestaande, globale visie “De Kracht van het landschap” op het MRA-landschap te concretiseren tot zo’n MRA-perspectief en het te vormen tot een instrument dat bij de ontwikkeling van projecten als inspiratie kan dienen. Hier is met verschillende partijen onder leiding van Jan-Dirk Hoekstra (de Provinciaal Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit, PARK, van de provincie Noord-Holland), aan gewerkt. Vertegenwoordigers van gemeenten, waterschappen, provincies, van belangenorganisaties op gebied van natuur, (water)recreatie, cultuurhistorie waren daarbij door middel van ateliers betrokken.

Set van spelregels

Uiteindelijk heeft de samenwerking geresulteerd in de brochure ‘Kwaliteitsbeeld en nieuwe opgaven voor het MRA-landschap’. Die biedt een set van principes en spelregels om het landschap van de MRA als geheel aan vitaliteit te laten winnen en voor te bereiden op de toekomst. Het is bedoeld voor bestuurders, medewerkers van gemeenten, waterschappen, natuur- en landschapsbeschermingsorganisaties en andere initiatiefnemers van projecten in het MRA-landschap: mensen die aan de slag gaan met de kwaliteit van het landschap als belangrijk onderdeel van de leefomgeving en toeristische bestemming.

Perspectief

Het Kwaliteitsbeeld is opgebouwd uit drie onderdelen. Het eerste deel omvat een vijftal thematische perspectieven met een tijdshorizon tot 2040 (en verder) over kwaliteiten, trends en opgaven die voor het landschap van de MRA van belang zijn. De thema’s zijn: water, natuur, stedelijke functies & infrastructuur, recreatie, toerisme en beleving en tenslotte de productieve kant van de landschappen: landbouw en energie. Per thema zijn de opgaven en een mogelijk perspectief geschetst. In het tweede deel zijn de verschillende thema’s met elkaar gecombineerd tot een set principes voor de doorontwikkeling van het landschap. De principes geven inzicht in de opgaven en kansen bij ruimtelijke ontwikkeling en kunnen bestuurders en vertegenwoordigers van de overheden, belangenorganisaties en andere initiatiefnemers helpen bij het invullen en uitwerken van projecten.

Speelkaarten

Om het gesprek op gang te helpen en tegelijkertijd het maximale te halen uit de initiatieven en projecten heeft de Dienst Ruimtelijke Ordening (DRO) van Amsterdam een bouwdoos met speelkaarten en een speelbord ontwikkeld. Dit is het laatste onderdeel van de brochure. Het doel van het spel is het samen formuleren van uitgangspunten voor bestaande initiatieven, plannen en projecten in het MRA-landschap met als doel ‘het onderste uit de kan’ te halen als het om de kwaliteit van het landschap gaat. Het is een instrument dat helpt om met mensen uit verschillende disciplines dezelfde taal te spreken en grip te krijgen op de verschillende belangen en doelen die in een gebied aanwezig zijn. Om vervolgens vanuit gedeeld belang en overkoepelende principes gezamenlijk te werken aan een sterk, aantrekkelijk en gevarieerd metropolitaan landschap.

De PARK werkt samen met DRO aan het vergroten van de bekendheid van het Kwaliteitsbeeld en aan het actualiseren van de agenda van projecten die in het MRA-landschap spelen en deze te bespreken met de gemeenten. Het MRA-spel is al meermalen succesvol getest. De verwachting is dan ook dat het gedachtengoed spoedig zijn weerslag zal vinden in de nieuwste ontwikkelingen binnen de MRA.

De brochure is te downloaden op de website van de PARK, en op de website van de Metropoolregio Amsterdam.