Tweede jeugd voor Kennispark Twente: van campus naar innovatiedistrict

Het zijn nu nog drie min of meer op zichzelf staande gebieden: de Universiteit Twente, het Business & Science Park en het zogeheten ‘Twente Village’ – met voetbalclub FC Twente als een van de hoofdbewoners. In het gebied van 180 hectare aan de noordkant van Enschede komt een hoop kennis en de bedrijvigheid van meer dan vierhonderd bedrijven samen. Alle ingrediënten voor een succesvol innovatiedistrict lijken aanwezig.

“We hebben goud in handen”, luidt een van de rapporten over de visie voor het gebied. Dus is het tijd voor een grote transformatie. In 2030 moet het gebied herontwikkeld zijn tot één gebied met één uitstraling. Een toplocatie van internationaal formaat: Kennispark Twente.

Wonen in de mix

De ondertitel op de website van Kennispark Twente – ‘Where science becomes business!’ – omvat in één zin de kern van een innovatiedistrict of -campus. In een artikel van het Financieele Dagblad wordt het concept uitgelegd: “Innovatiedistricten zijn stadsontwikkelingsprojecten waarbij wonen gemengd is met bedrijvigheid en ontspanning.”

In het FD wordt het concept geduid als een opvolger van eerdere trends zoals een campus of een valley. Overgewaaid uit de Verenigde Staten en geïnspireerd op ontwikkelingen in Barcelona of Londen zetten steeds meer Nederlandse steden hun eigen innovatiedistrict op de kaart. Anders dan een campus belooft het innovatiedistrict een multifunctionele gebiedsontwikkeling te zijn, waarbij talent in de stad kan wonen en werken en waar bedrijven zich graag willen vestigen om zich te mengen in open en collaboratieve vormen van innovatie.

Leegloop uit regio

Al sinds de jaren tachtig wordt op Kennispark de kennis van de universiteit gecombineerd met het bedrijfsleven. Na de afronding van de bouw van het ‘Business en Technology Center’ in 1984 werden meerdere bedrijven groot op de campus in Enschede, zoals Booking.com en Thuisbezorgd. Daar werd de kiem gelegd voor wat uiteindelijk het Kennispark Twente zou worden.

In 2018 werd een gebiedsstrategie gelanceerd waarmee het gebied moet transformeren tot een locatie waar talent aangetrokken en behouden wordt. Dat is belangrijk in Twente, want zo’n 80 procent van de studenten vertrekt weer uit Enschede na het afstuderen. Hierom spelen ‘zachte’ factoren – zoals het werk- en leefklimaat van de stad – een belangrijke rol in het behouden van talent.

“Er is nieuw elan nodig om het talent aan te trekken en bij je te houden. Als de omgeving niet zo aantrekkelijk is, trekt dat het talent niet aan. Bedrijven zullen meer hun best moeten doen om een gewenste werkomgeving te bieden”, zo licht Marieke Stokkelaar toe. De waarnemend directeur van het Kennispark erkent dat de veranderende maatschappij om een nieuw soort oplossingen vraagt – bijvoorbeeld met het oog op de duurzaamheidsopgave.

Een van de oplossingen om talent te behouden voor de regio is de transformatie van het Business & Science Park. Nu zijn ontmoetingsplekken daar nog schaars en er is weinig te beleven. De gebouwen en de buitenruimte zijn nog erg traditioneel en vrij gesloten opgezet.

Het is een gebied van ruim honderd voetbalvelden waar ongeveer tachtig gebouwen op staan, met verschillende eigenaren. De aanleg van een ‘innovatiepad’ moet er onder andere voor zorgen dat het Business & Science park beter verbonden wordt met de andere deelgebieden. Ook door gebouwen waar mogelijk meer open te positioneren en de buitenruimte en openbare ruimte beter op elkaar aan te laten sluiten, moet een groener en dynamischer gebied ontstaan.

Minder parkeerplaatsen

Om een plek te ontwikkelen waar talent graag wil verblijven, is een fysieke leefomgeving die uitnodigt tot ontmoeting belangrijk, volgens Stokkelaar. Het verminderen van het aantal parkeerplekken zorgt ervoor dat de gebouwen beter op de openbare ruimte aansluiten, bijvoorbeeld. En door een wegversmalling tussen de universiteit en het bedrijvendeel van Kennispark, kan talent “letterlijk over en weer naar elkaar toe gaan”.

Maar ook: meer flexwerkplekken, de bouw van woningen, het toevoegen van horeca en vergroening van het gebied. Om de losse gebieden tot een dynamisch geheel te transformeren, dat niet na vijf uur ’s middags op slot gaat, moet het hele gebied op de schop.

Daarom is het etiket innovatiedistrict volgens Stokkelaar ook veel méér dan een kekke marketingterm. “Innovatiedistricten poppen uit de grond, ook internationaal gezien. Dus ik begrijp dat het een marketingterm is en voor sommige gebieden geldt dat misschien ook wel, maar in ons geval zeker niet. Wat heel belangrijk is, is de dragende pijler van een universiteit: dat heeft een enorme aanzuigingskracht voor bedrijven die zich hier willen vestigen.”

Kennispark Twente richt zich met name op bedrijven in de technologische sector, waar de Universiteit Twente ook om bekend staat. Volgens de waarnemend directeur is het voor een innovatiedistrict belangrijk om je onderscheidend te profileren. Stokkelaar: “Als je een succes wilt maken van je innovatiedistrict, moet je kiezen voor de unieke kennisposities waar je al sterk in bent. Bij ons zijn dat bijvoorbeeld chipdesign, medische technologie en nanotechnologie. Daar profileren we ons nu veel nadrukkelijker in.”

Ontmoetingen faciliteren

Om samenwerking tussen studenten, professionals en wetenschappers op Kennispark Twente te stimuleren is het van groot belang dat zij elkaar kunnen ontmoeten. Dan worden relaties en netwerken opgebouwd en vindt er kennisoverdracht plaats. Zo’n milieu leidt tot innovatie.

Een mix van werken, wonen, vrije tijd, horeca en sport in één gebied moet ervoor zorgen dat ontmoeting op een laagdrempelige manier plaats kan vinden. Een goede verbinding met de stad Enschede draagt ook bij aan de levendigheid van het gebied. Zo transformeert de campus naar een “complete hoogwaardige leefomgeving” die verbonden is met de stad en de regio.

Naast het creëren van fysieke ontmoetingsplekken wordt er op Kennispark Twente ook op programmatische wijze geprobeerd verbinding te zoeken tussen studenten, professionals en onderzoekers. Guido Bruinsma, onderzoeker aan de UT, richtte bijvoorbeeld een online communityplatform op waar mensen elkaar door middel van eSports en gaming kunnen ontmoeten.

Immers, onder UT-studenten en professionals met een technische achtergrond wordt veel gegamed en aan eSports gedaan. “Eigenlijk is het raar dat er bedrijfshockey of bedrijfstennis is, maar dat je mensen die gamen niet bedient”, legt Bruinsma zijn idee voor de inmiddels gelanceerde eSports Ladder uit.

Zo wordt een meer onzichtbare groep mensen op Kennispark bijeengebracht. Bruinsma: “Het idee is dat je elkaar informeel kunt ontmoeten en dat je je hobby kunt uitoefenen. Het is een laddercompetitie voor gaming.” Tijdens het gamen kunnen spelers met elkaar praten. Zo komen studenten in contact met professionals uit het technische vakgebied, bijvoorbeeld. “Het zorgt voor meer cohesie binnen de regio.”

Doe een borrel

Initiatieven zoals die van Bruinsma zijn belangrijk voor de gemeenschap, zegt Stokkelaar. “Leer van elkaar, praat met elkaar, doe een borrel en kijk of je elkaar kunt helpen. Wat voor ons belangrijk is – niet iedereen durft of kan naar zo’n bijeenkomst of zal gemakkelijk bij bedrijven binnenkomen. De eSports Ladder spreekt een ander type student of medewerker aan die via een gezamenlijke interesse met elkaar in contact kunnen komen”, aldus Stokkelaar.

Voor bedrijven zijn de samenwerking met studenten en de nabijheid van andere bedrijven in dezelfde sector belangrijke drijfveren om zich op Kennispark Twente te vestigen. Rudy Sesink is COO van het techbedrijf Eurofins Maser, dat gespecialiseerd is in het testen van chips voor auto’s en consumentenelektronica. Sesink legt uit dat Eurofins Maser regelmatig de samenwerking met studenten opzoekt, bijvoorbeeld door hen practica te laten uitvoeren of rondleidingen te geven aan studenten. Het is handig om fysiek in de buurt te zijn van die studenten, of van andere chip-design bedrijven, zegt hij. “Het is makkelijk contact zoeken. Je spreekt en ziet elkaar.”

Aanlokkelijke toekomstvisie

Het Enschedese bedrijf Phix, dat componenten en modules bouwt voor fotonische chips, groeide sinds de oprichting van het bedrijf in 2018 op de universiteitscampus uit zijn voegen en verhuist binnenkort naar een groter pand aan de Hengelosestraat op Kennispark. Marieke Hofste, financieel directeur van Phix, legt uit dat het voor hen een fijne plek is om de ambities van het bedrijf te realiseren, bijvoorbeeld door de goede bereikbaarheid.

Ook de nabijheid van andere bedrijven speelt een rol: “De diensten en producten die wij leveren zijn heel kennisintensief. En daarvoor is samenwerking met veel partners belangrijk. Dat zijn onder andere de Universiteit Twente, maar ook veel hightech bedrijven waar wij zaken mee doen.”

Sesink van Eurofins Maser kijkt bovendien uit naar de grootse plannen voor het gebied: “Die toekomstvisie is aanlokkelijk. Het is iets wat mensen bezighoudt: een groene omgeving, dat ze er met de fiets of het openbaar vervoer kunnen komen, of dat je in de pauze lekker een rondje kunt lopen. Dat wordt alleen maar belangrijker. Niet alleen de werkplek, maar alles wat eromheen zit.”