Uitdaging voor NOVI: “Nederland als groene metropool”

Na jarenlang vergaderen en overleggen met zo’n 1.500 experts en 500 maatschappelijke organisaties moet de NOVI een gedeeld toekomstperspectief op Nederland bieden. De NOVI als dé verbindende visie, die ons voorbereidt op de nieuwe Omgevingswet, met een scherp beeld van een Nederland waarin we veilig wonen in een gezonde en leefbare omgeving en voldoende welvaart hebben. De NOVI legt een degelijke basis, maar mag nog meer uitdagen, vinden Karakus en Litjens.

Kracht putten uit bundeling

“In het onlangs gepresenteerde ontwerp lijkt de NOVI de focus vooral te richten op de grote opgaven en de uitwerking daarvan binnen de landsgrenzen”, zegt Karakus. “Er is vooral gekeken naar Nederland vanuit Nederlands perspectief. Interessanter is om naar Nederland te kijken in verhouding tot andere metropolen in de wereld. Wat zijn vanuit internationaal perspectief onze krachten? Wat maakt ons kwetsbaar? Die analyse lijkt ons essentieel voor de aanpak van onze nationale opgaven.” Litjens vult aan: “Een heldere visie brengt ook samenhang tussen de vier opgaven in de NOVI; de duurzame en concurrerende economie, een klimaatbestendige en klimaatneutrale samenleving, een toekomstbestendige en bereikbare woon­ en werkomgeving en een waardevolle leefomgeving. Dat wil ik vooral aanraden: kijk naar de relatie tussen ruimte, mobiliteit en duurzaamheid en koppel van daaruit de opgaven. Dat levert een grotere meerwaarde op voor onze eigen inwoners. Het zou mooi zijn als de NOVI de visie van een groene metropool weergeeft. Daarbinnen kun je kracht putten uit de relatie tussen stad en platteland en de verknoping tussen hoofdwegennet, het onderliggend wegennet en de diverse mobiliteitsvormen. Zo kun je ook logischer de opgaven met elkaar aanpakken. Daarvoor is ook een goed kennis- en uitvoeringsprogramma onmisbaar.”

De aantrekkelijke groene metropool

Inzetten op Nederland als groene metropool binnen een netwerk van Europese metropolen is de sleutel tot een goed werkbare visie. “We praten nog over Amsterdam en Rotterdam als grote steden, terwijl dit op wereldschaal slechts dorpen zijn”, zeggen Litjens en Karakus, zelf voormalig wethouders van de hoofd- en Maasstad. “Als we onze economische toppositie willen behouden, dan is het beter in te zetten op Nederland als één groene netwerkstad, die als één grote, goed geoliede machine werkt en waar het fijn wonen en werken is en waar goede verbindingen worden gelegd met andere Europese metropolen en luchthavens. Dat maakt ons een zeldzame combinatie van een economisch concurrerende hotspot met de hoge kwaliteit van leven in een groene metropool.”

Hamit Karakus (r) en Pieter Litjens

Nederland aanvliegen als één grote netwerkstad helpt integrale keuzes maken, denkt Litjens. “Juist omdat je dan ziet dat alles met elkaar verweven is. Integraal werken is ook noodzakelijk voor het oplossen van dilemma’s als de woningbouw, mobiliteit, energietransitie en klimaatadaptatie. Door opgaven te stapelen en samen aan te pakken, kom je tot slimmere, meer efficiënte en samenhangende keuzes.”

Karakus vult aan: “De vermeende dichotomie tussen het westen en oosten moeten we opheffen. Betere fysieke verbindingen hebben een fundamentele invloed, zoals de ingekorte reistijd tussen Amsterdam en Zwolle. Zo’n reistijdbesparing zou voor een as als Eindhoven-Amsterdam ook veel betekenen. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld ook voor Arnhem en Nijmegen, als belangrijke spelers in het interstedelijk netwerk. Net als voor de Achterhoek, dat zichzelf nu nog ziet als krimpregio. Een nationale gebiedsvisie waarbinnen je die opgaven koppelt, kan zich dus vertalen in een andere invulling van de woningbouwopgave. Daarbij moeten we de samenhang met een vitaal platteland niet vergeten. Daar is ruimte voor groen, voor recreatie en ontspanning. En het is een belangrijk onderdeel van het bredere netwerk waarbinnen de netwerkstad Nederland zich bevindt. Zeeuws-Vlaanderen ligt bijvoorbeeld in de buurt van Gent, Brugge en Antwerpen. Die internationale verknoping met Vlaanderen en Noordrijn-Westfalen linkt ons aan andere netwerken en metropolen.”

Uitvoeringsprogramma voor de NOVI

Beide directeuren denken dat een sterkere visie, die stip op de horizon, richting geeft aan het gesprek vanuit het Rijk met de andere overheden en de samenleving. Een uitvoeringsprogramma kan daarbij een belangrijke aanvulling zijn. “Met een uitvoeringsprogramma kunnen provinciale, regionale en gemeentelijke overheden maatwerk leveren”, zegt Litjens. “Daar hoort ook een sterk kennisprogramma bij, waarmee ze onderling kennis kunnen uitwisselen. Het bord van lokale overheden is al erg vol. Ze worstelen met tijdsdruk en uiteenlopende taken. Een sterk uitvoerings- en kennisprogramma helpt hen en creëert een lerende overheid die samen handelt en optreedt. Je verknoopt namelijk overheden op gebiedsniveau en daardoor kunnen ze makkelijker ruimtelijke kwaliteit, mobiliteit en de energietransitie samen aanvliegen in breder fysiek verband. Wanneer je bijvoorbeeld de woningbouwopgave separaat gaat aanpakken, krijg je waarschijnlijk geen fraaie verdichte stad. En als je niet over goede regionale verbindingen beschikt, loop je misschien vast wanneer je de stad uitrijdt. Een uitvoeringsprogramma helpt dat voorkomen.”

“De NOVI hoeft dus niet precies aan te geven wat er bijvoorbeeld in Overijssel moet gebeuren”, zegt Karakus. “Maar een goede visie en regie vanuit de NOVI helpen wel en prikkelen gemeenten de juiste keuzes te maken. Nederland doet het al heel goed ten opzichte van andere landen. Maar met een goede visie, regie en uitvoeringsprogramma blijven we concurrerend en komen we verder.”

Cover: Photo by Krijn van der Lugt on Unsplash