Van Facebook tot material farms; gebiedsontwikkeling innoveert

Den Helder aan zee

Het vertrekpunt van de leerzame reis door Nederland is Den Helder. Of beter gezegd: Den Helder aan zee, want dat moeten bewoners en bezoekers hier straks gaan voelen. In 1500 ontstond Den Helder als vissersdorp en groeide uit tot marinestad. Onder invloed van Napoleon werd het een vesting en door de Duitsers bleef er geen historisch centrum meer over. Kortom, een roerige geschiedenis bracht Den Helder waar het nu is.

Linda van Hilten, actief als projectmanager binnen dit project, vertelde over de problematiek en over de aanpak van de opgave. Belangrijk in die aanpak is de oprichting van Zeestad, een werkorganisatie als stabiele factor voor de markt en op afstand van de politiek. Het doel waar deze organisatie aan werkt is het op de kaart zetten van Den Helder als maritieme en intieme stad. Van Hilten: “We gaan hierbij voor een gebiedsgerichte aanpak, met als devies: kwaliteit, kwaliteit, kwaliteit.” Aandachtsgebieden zijn de oude vesting, het stadshart en de werf Willemsoord. Enkele zaken die Zeestad aanpakt zijn het herstel van de grachtengordel, schaalverkleining van de openbare ruimte, concentratie van het winkelgebied, het opheffen van de scheiding van stad en werf en het vergoten van de herkenbaarheid als vestingstad.

Er zijn al veel concrete resultaten behaald, maar de grens aan fysieke ingrepen is bijna bereikt. Van Hilten voelt het kantelpunt dichterbij komen. Het wordt tijd om te werken aan imago en trotse inwoners.

In Duin is alles anders

“Leven aan het strand, met de blik op Amsterdam en Almere in de rug,” zo lost Maarten Janssen, projectmanager van AMVEST, het imagoprobleem van Almere op. Aan het IJmeer werkt Maarten Janssen aan een uniek project. In Almere Duin vind je bos, strand, duin, rust, ruimte en op slechts 20 minuten afstand het centrum van Amsterdam. Voor deze ontwikkeling ligt er geen blauwdruk, maar werken de gemeente en de ontwikkelaar met een flexibel plan waarbinnen 3.000 woningen gerealiseerd moeten worden.

Maar hoe start je zo’n grote ontwikkeling nu op? “Je kan het maar één keer goed doen,” zegt Maarten Janssen. En dus werd er vooral ingezet op het leveren van bewijs. Laten zien dat wat er bedacht is ook echt gerealiseerd gaat worden. Men neme een proeftuin (proefduin), vier woningen en een fanatieke Facebookvolger uit Amsterdam. De eerste bewoners zijn daarmee een feit en geven letterlijk een gezicht aan deze ontwikkeling, via blogs, spotjes en billboards. Marketing en placemaking is dus erg belangrijk voor het slagen van dit project. Zo is er ook een campagne ontwikkeld voor de zakelijke markt. Er zit namelijk ook een opgave van 100.000 m2 niet-wonen in Duin.

En deze inzet werpt zijn vruchten af. Er zijn al zo’n 75 woningen verkocht en de klinkende commerciële naam van Carnival Cruise Lines is inmiddels aan het project verbonden.

Onder de rook van Schiphol

Een paar kilometer verderop wordt onder de rook van Schiphol geëxperimenteerd met circulaire gebiedsontwikkelingen. Noodzakelijk, want bouwen is van ambacht naar industrie gegaan vindt Coert Zachariasse, eigenaar van Delta Development Group. Gebouwen zijn niet meer de moeite waard om te behouden. En dat wil hij veranderen met zijn cradle to cradle aanpak. Zachariasse: “We moeten niet meer vragen wat de beste prijs is voor wat we willen bouwen, maar vragen wat de hoogst haalbare kwaliteit is binnen een budget.” Zachariasse is in The Valley van Schiphol Trade Park aan het pionieren met gebouwen die een restwaarde behouden. Drie belangrijke aspecten spelen een rol in zijn visie: lagere onderhoudskosten, hogere restwaarde en een lagere financiering.

De inrichting van The Valley sluit aan op het oorspronkelijke boerderijlandschap. Delta bouwt hier op basis van co-creatie zogenaamde ‘material farms’ en vraagt een gebruikersvergoeding voor de werkplekken. De verschillende leveranciers blijven eigenaar van wat zij leveren. Zo levert de energieleverancier niet de installaties, maar juist prestaties zoals comfort en warmte. Fabrikanten kunnen hun eigen producten uiteindelijk weer terugnemen en zorgen voor hergebruik.

The Valley moet functioneren als kennis- en inspiratie HUB. Groepen uit de hele wereld kunnen hier kennis maken met deze manier van bouwen.

Centrum van Europa

In het zuidoosten van Nederland wordt ook nadrukkelijk door een internationale bril gekeken. Parkstad Limburg is een living lab voor stedelijke transformatie. “Niet in een uithoek van Nederland, maar in het centrum van Europa,” vindt Peter Bertholet, Directeur Stadsregio Parkstad Limburg.

De gemeenten in het steenkolenbekken van Limburg zijn gegroeid onder invloed van de mijnindustrie en de Katholieke kerk. In 1965-1975 vond de eerste transformatiegolf plaats. Door de sluiting van de mijnen gingen er 50.000 arbeidsplaatsen verloren en moest dit gebied een dienstensamenleving worden. De tweede transformatiegolf startte in 1999, onder de naam Parkstad. Een pittige opgave zowel fysiek, economisch als sociaal. Extra lastig omdat er een continue zoektocht naar bestuurskracht is.

De internationale blik van Parkstad beperkt zich niet tot het inzetten op betere verbindingen met het buurland, maar laat zich ook zien in het adopteren van het Duitse ‘IBA’, dat staat voor Internationale Bauausstellung. Deze tentoonstelling wordt ingezet om nieuwe initiatieven van buitenaf, maar ook van binnenuit, in het gebied tot ontwikkeling te laten komen. IBA Parkstad 2020 is een programma voor het revitaliseren van dit gebied. Het gaat om een meerjarige aanpak van 2014 tot 2020. Het betekent voor Parkstad een impuls voor de transformatie, imagoverbetering, dynamiek en bovendien wordt een internationaal merk verbonden met de regio. Peter Bertholet: “Het mooie is, IBA is al lang begonnen. Er zijn al mooie ontwikkelingen gerealiseerd.”

Terugblik

"We kunnen weer terug kijken op een erg succesvolle en inspirerende themamiddag. Inmiddels hebben we al weer de nodige positieve reacties ontvangen van onze gasten over de kwaliteit van het programma en de interessante presentaties," merkt Rob Verhoeff, partner van PT Finance op. "Dit sluit goed aan bij waar we als organisaties voor staan, namelijk inhoud en kwaliteit. Wij worden door onze opdrachtgevers graag gezien als kennispartner, die investeert in kennisdeling."

De themabijeenkomst ‘Innovaties in gebiedsontwikkeling, voorbeelden uit de praktijk’ vond plaats op 24 september 2015 in De Grote Laverie van kasteel De Haar in Utrecht. De organiserende partijen waren PT Finance in samenwerking met DHK Tax & Legal en Straatman Koster.