Van placemaking naar placekeeping om langdurig impact te kunnen maken

Placemaking en placekeeping zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, maar leggen ieder de nadruk op een ander aspect van de ontwikkeling van een gebied. In de kern draait het bij placemaking om het samen creëren van betekenisvolle plekken waar mensen zich thuis voelen. Het is een proces waarbij bewoners, ondernemers en andere betrokkenen actief bijdragen aan het verbeteren van hun omgeving. Placemaking versterkt de fysieke, culturele en sociale identiteit van een plek en bevordert sociale cohesie, welzijn en langdurige betrokkenheid. Placekeeping, daarentegen, richt zich op het behouden en versterken van de identiteit van een plek op de lange termijn. Het beschermt cultuur, geschiedenis en ecologie, en integreert verhalen en herinneringen uit de gemeenschap om de verbinding tussen erfgoed, ruimte en bewoners te versterken.

Placemaking dreigt zijn oorspronkelijke betekenis steeds meer te verliezen. Rinske Brand waarschuwde jaren geleden al dat placemaking in toenemende mate wordt ingezet als marketinginstrument voor vastgoedontwikkeling. Commerciële belangen krijgen daarbij de overhand waardoor oorspronkelijke bewoners, lokale initiatieven en de sociale waarde en identiteit van een plek naar de achtergrond verdwijnen. Een voorbeeld hiervan is de Betonnen Speeltuin in Gent. Wat begon als een kunstinitiatief (en uitgroeide tot een creatieve broedplaats), maakte uiteindelijk plaats voor luxe appartementen. Hierdoor werden de oorspronkelijke gebruikers – kunstenaars en buurtbewoners – verdrongen en verloor de plek haar sociale functie en unieke identiteit.

Lokale identiteit als ankerpunt

Het recente artikel van Planetizen biedt een leerrijke tegenreactie op de kritiek op placemaking en onderstreept de waarde van placekeeping als strategie om de identiteit van een plek te behouden en te versterken. Het artikel legt uit hoe placekeeping ervoor zorgt dat een plek haar betekenis behoudt, terwijl deze plek zich tegelijkertijd blijft ontwikkelen voor toekomstige generaties. Het artikel laat de waarde van placekeeping zien door twee praktijkvoorbeelden te presenteren: de South Park Heritage Trail in Raleigh, North Carolina, en de A Street Promenade in Bentonville, Arkansas.

In Raleigh verbindt een ruim vier kilometer lange interactieve erfgoedroute het rijke Afro-Amerikaanse verleden van de wijk met het heden door het verbinden van nieuwkomers met de culturele wortels van de wijk. Dankzij jarenlange gemeenschapsinzet, participatieve workshops en digitale documentatie krijgen verhalen van lokale bewoners een fysieke plek in het publieke domein en draagt dit bij aan de versterking van het collectieve geheugen van de wijk.

De A Street Promenade in Bentonville combineert historische materialen en inheemse beplanting in het stadsontwerp, waardoor een authentieke publieke ruimte ontstaat die het lokale karakter beschermt en de band tussen stad, natuur en gemeenschap versterkt. Deze projecten bieden waardevolle inspiratie en tonen hoe placekeeping cultuur en identiteit behoudt in een veranderende stedelijke context.

Van creatie naar continuïteit

Echter, placekeeping reikt verder dan deze voorbeelden. Steeds vaker rijst de vraag: wat gebeurt er ná het succes van placemaking? Recente reflecties van Archined en Stedelijke Transformatie wijzen op de keerzijde van tijdelijke placemaking-initiatieven: zonder vervolgstrategie dreigt hun impact te vervagen en verdwijnt de betrokkenheid van gemeenschappen. De onderzoekers van Stedelijke Transformatie laten met de casus Werkspoorkwartier in Utrecht zien hoe dit proces in de praktijk kan uitpakken. Na een succesvolle placemaking-fase, waarin het gebied werd getransformeerd tot een creatief en circulair maakgebied met een unieke identiteit, blijkt volgens de onderzoekers de tijdelijke impuls niet voldoende om de kwaliteit op lange termijn te waarborgen. Uitdagingen zoals mobiliteit, betaalbaarheid van werkruimte, vergroening en veiligheid vragen om structurele aandacht.

De oplossing in Utrecht? Een gebiedscoöperatie waarin gemeente en ondernemers samen de regie nemen. Deze structurele samenwerking vormt de basis voor continu onderhoud en doorontwikkeling – zowel fysiek als sociaal. Hiermee laat het Werkspoorkwartier zien hoe placekeeping een noodzakelijke vervolgstap is om de opgebouwde meerwaarde van een plek duurzaam te borgen binnen een gebiedsontwikkeling.

Placekeeping als langetermijnstrategie

Wetenschappers definiëren placekeeping als het lange termijnbeheer dat de sociale, milieu- en economische kwaliteit van een plek behoudt. De uitdaging in dit proces ligt echter in het borgen van actieve betrokkenheid, structurele investeringen en gedeeld eigenaarschap op de lange termijn. Dit vraagt om een heldere visie, waarbij publieke en private partijen samenwerken om de continuïteit en waarde van de plek te waarborgen en de duurzaamheid te garanderen.

Een internationaal voorbeeld van succesvolle placekeeping is de herontwikkeling van Britomart in Auckland, Nieuw-Zeeland. Wat ooit een vervallen en vergeten deel van de stad was, is door de langetermijnvisie getransformeerd tot een bruisend, cultureel rijk en economisch dynamisch stadsgebied. Sinds 2004 is niet alleen geïnvesteerd in de fysieke transformatie van gebouwen en openbare ruimte, maar ook in sociale en culturele waarden. Kunst, community building en hoogwaardige inrichting zijn structureel verankerd in het dagelijks beheer.

Dankzij intensieve samenwerking tussen publieke en private partijen – waaronder de gemeente Auckland, Auckland Transport, Heritage New Zealand en lokale Māori-gemeenschappen – is er sprake van gedeeld eigenaarschap en een duurzame integratie van erfgoed, infrastructuur en cultuur. De concessie tot het jaar 2168 garandeert financiële stabiliteit en maakt doorlopende investering in de openbare ruimte mogelijk. Britomart laat zien dat gebiedsontwikkeling geen eindpunt kent, maar vraagt om voortdurende zorg en betrokkenheid.

Continuïteit gegarandeerd

Ook het Queen Elizabeth Olympic Park in Londen is een schoolvoorbeeld van placekeeping – waar een onderbenut industriegebied transformeerde tot het grootste stadspark van de stad: een groene, levendige bestemming met ruimte voor wonen, werken, leren en recreatie. Als symbool van de Olympische en Paralympische Spelen van 2012 blijft het park niet alleen de herinnering aan de Spelen levend houden, maar biedt het ook een duurzame toekomst voor de lokale gemeenschap.

In 2014 kreeg de London Legacy Development Corporation (LLDC) de verantwoordelijkheid voor het beheer en de programmatische ontwikkeling van het park. Met een langetermijnvisie werd de focus niet alleen gelegd op de fysieke transformatie, maar ook op het waarborgen van sociale en economische duurzaamheid. Het park heeft zich ontwikkeld tot een toonaangevend centrum voor technologie en innovatie en is uitgegroeid tot een broedplaats voor innovatiecampussen, culturele instellingen en duizenden banen, wat zowel internationale bedrijven als lokale bewoners aantrekt.

Door voortdurende bewonersbetrokkenheid, publiek-private samenwerking en structurele investeringen is het park stevig verankerd op fysiek, sociaal en economisch vlak. Regelmatige evaluaties waarborgen de relevantie, terwijl publieke en private financiering de continuïteit garandeert.

Focus verschuiven

Deze casestudies tonen aan dat de ontwikkeling van een gebied niet eindigt zodra een plek gecreëerd is, maar dat gebiedsontwikkeling vraagt om voortdurende betrokkenheid, structurele investeringen, gedeeld eigenaarschap en flexibele aanpassing aan veranderende omstandigheden. Dit zorgt ervoor dat erfgoed, gemeenschap en ruimte met elkaar verbonden blijven, waardoor plekken dynamisch en betekenisvol blijven voor de toekomst. Door de focus te verschuiven naar placekeeping, wordt het belang van een doorlopende en geïntegreerde benadering van gebiedsontwikkeling benadrukt, waarin zowel fysieke als sociale, culturele en economische duurzaamheid centraal staan.