Verslag “Er is geen citroen zo droog of er komt nog wel een druppel uit.” Zo gingen we in de bouw een aantal jaren geleden met elkaar om, aldus Laurens Elmendorp tijdens de bijeenkomst van het BouwregieNetwerk op 30 januari 2014. De opdrachtgever ging voor de laagste inschrijver, die op zijn beurt verdiende aan de fouten in het bestek dat hij van de opdrachtgever kreeg. Ook leveranciers moesten voor de laagst mogelijk prijs leveren. Hoewel vele partijen tegenwoordig gelukkig van mening zijn dat die werkwijze niet meer kan, valt er nog steeds veel te winnen. Voor gemeenten kan een publiek-private samenwerking zelfs veel opleveren. In deze bijeenkomst van het BouwregieNetwerk presenteerden vier sprekers hun visie op en ervaringen met een andere manier van samenwerken.
Anders samenwerken: gemeenten kunnen als opdrachtgever het verschil maken
De eerste spreker van de middag was Peter Ruchti, directeur van draaijer+partners. In zijn presentatie (getiteld “Nieuwe tijden, nieuwe regels: een overzicht van nieuwe kansen en rollen voor opdrachtgevers”) vertelde hij zijn visie over de nieuwe aanpak die opdrachtgevers moeten hanteren.
De rol van de opdrachtgever heeft volgens hem geleid tot een suboptimale situatie. Er is bijvoorbeeld sprake van leegstand in Nederland, inflexibele gebouwen, hoge exploitatiekosten en sociale onveiligheid. Door ervan uit te gaan dat de toekomst niet te voorspellen is, kunnen deze problemen worden aangepakt. Als gebouwen flexibel zijn, zijn ze duurzamer. Verder liggen er kansen op het gebied van hergebruik van materialen, omdat de bouwsector een grote vervuiler is. Er moet een afweging gemaakt worden tussen kosten besparen op de korte termijn, tegen waarde creëren op de lange termijn. Hierdoor kunnen eventuele bedreigingen juist kansen bieden. Als voorbeeld gaf hij Dierenpark Emmen. Het project lag midden in een waterwingebied, maar in plaats van dit als een bedreiging te zien, is het juist als kans opgevat voor warmte- en koudeopslag. Doordat van tevoren niet alles al vastlag, zijn de ideeën gaandeweg ontstaan.
De tweede presentatie was van Mirjam Bult-Spiering, kerndocent Public Private Partnership Nyenrode Business Universiteit. In haar presentatie “Lang en Gelukkig” ging ze in op nieuwe partnerships bij bouwopgaven. Volgens haar moet samenwerking in de bouw veranderen, vanwege de volgende redenen:
- Transacties worden complexer;
- Verandering type uitvraag: er wordt niet specifiek een ziekenhuis gevraagd, maar een zorginstelling;
- Verandering inhoud van de uitvraag: niet het bouwen, maar het verlenen van een dienst wordt gevraagd;
- De doorlooptijd is langer, en er moet aan veel eisen worden voldaan;
- De publieke sector is in beweging: gemeenten worden aangesproken op hun functioneren.
- Niemand is meer de baas, niemand bepaalt alles. De marktsturing is daardoor geworden tot een netwerksturing.
Een andere grote verandering is dat investeringen, zeggenschap en risico’s van publieke partijen afnemen, terwijl die voor private partijen toenemen. Publieke partijen vinden het moeilijk om los te laten, hoewel dit wel nodig is. Aan de andere kant vinden marktpartijen het moeilijk om risico’s aan te nemen, ook al krijgen ze daar winstbelang voor terug.
De aanbesteding is een belangrijk punt: er moet goed nagedacht worden over hoe deze ingericht wordt. Iedereen moet er uiteindelijk beter van worden. Hier verwijst de term “geluk” in de titel van haar presentatie ook naar. Echter, naast de economische component van geluk is er ook een sociologische component, waarbij vertrouwen, samenwerkingsbereidheid en waarden centrale thema’s zijn.
Voor een succesvolle toepassing van PPS is het noodzakelijk om patronen te herkennen. Het gevoel van geluk verschilt namelijk per fase. Haar tips: denk aan de voorkant zoveel mogelijk na over het type samenwerking. Richt monitoring in, zit kort erop en intervenieer snel.
De derde presentatie was van Laurens Elmendorp, partner Baese Property Solutions. Om te begrijpen waarom nieuwe vormen van samenwerking nodig zijn, schetste hij hoe het vroeger ging: het verdienmodel van de bouw was uitknijpen. Alle partijen gingen voor zichzelf, en er was weinig sprake van vertrouwen. Toenemend vertrouwen leidt tot toenemende verbinding, in plaats van ieder voor zich. Hij pleit daarom voor het alliantiemodel, waarbij samen rimpels worden vereffend. In de praktijk gebeurt dat nog te weinig: daar worden risico’s juist weggezet.
Belangrijke tips om goed met elkaar om te gaan:
- We moeten toegeven dat we uit een ander tijdperk komen;
- We moeten erkennen dat we beide risico’s lopen;
- We moeten de motivatie hebben om het samen te proberen;
- We moeten een accountmanager instellen, zodat er van beide kanten één aanspreekpunt is;
- We moeten tussentijdse evaluaties houden.
De laatste presentatie was van John Kragting, coördinator projecten/programmamanager gemeente De Bilt. Hij vertelde hoe de gemeente de ontwikkelingen van het Centrumplan in Bilthoven heeft aangepakt. De opgave was het opheffen van een gelijkvloerse spooroverweg en tegelijkertijd het verbeteren van het naastliggende winkelgebied. Het moest niet alleen een gebied worden waar men boodschappen doet, maar ook waar men wil verblijven. De gemeente heeft zelf een traditioneel masterplan ontwikkeld, maar is daarna op een andere manier gaan aanbesteden, om het nieuwe opdrachtgeverschap in de praktijk te brengen. Hierbij werd vertrouwd op particuliere initiatieven. Deze nieuwe manier van samenwerken heeft tot goede resultaten geleid, waarbij alle stakeholders tevreden zijn over de gevolgde werkwijze. Wel neemt het belang van omgevingsmanagement toe naarmate meer partijen betrokken zijn.
Aan het eind van de middag werd geconcludeerd dat de nieuwe werkwijze een meerwaarde heeft. Het is wel nodig om het rigoureus anders aan te pakken, anders blijven we in oude patronen hangen. De presentaties hebben laten zien dat de voordelen groot kunnen zijn.
BouwregieNetwerk
Amersfoort | 30 januari 2014
Zie ook:
Cover: ‘2014.02.07_Van uitknijpen naar lang en gelukkig_660’
