Van wie is Hong Kong?

Tris Kee (Assitant Professor - Hong Kong University) stelde de vraag zelf; hoe vergelijkbaar zijn Amsterdam en Hong Kong? Want met een inwonersaantal van 7,2 miljoen op een relatief klein bebouwbaar oppervlak is de stad extreem urbaan. De afgelopen 50 jaar groeide Hong Kong met 133%, vooral door ruraal-urbane immigratie uit het Chinese achterland. Wat Hong Kong vooral anders maakt dan Amsterdam is het bijzonder systematische openbare bestuur, dat rigide en sterk hiërarchisch is. En dat leidt tot een bepaald soort architectuur en stadsontwikkeling, vooral gericht op maximalisatie en optimalisatie.

Maar de bevolking is steeds minder monddood - aldus Kee. De slogan 'give back my farmland!' is een recente controversie tegen het sterk top-down gerichte planningsbeleid. Veel agrarisch land staat onder immense druk van de stad, maar liefst 75 procent van Hong Kong bestaat uit natuurlijke landschappen en reservaten. Maar van wie is die stad nu eigenlijk? Kee organiseerde enkele maanden geleden een tentoonstelling en symposium rondom deze vraag en nodigde sprekers uit Nederland en Hong Kong uit om mee te praten. Het evenement was een vervolg op de gelijknamige tentoonstelling die in 2012 in ARCAM stond - verzorgd door de CITIES. Het WeOwnTheCity symposium dat op 7 mei plaatsvond in Hong Kong was een succesvolle follow-up en trok meer dan 200 bezoekers van over de hele wereld. Zelfs vertegenwoordigers van verschillende overheden gingen in op de uitnodiging en discussieerden mee met o.a David Gianotten (OMA), Caroline Bos (UNStudio) en Martine Vledder (MVRDV). Alleen al de aanwezigheid van de beleidsmakers zag Kee als bijzonder hoopvol - serieus genomen worden is volgens haar de eerste stap.

De thema's die spelen in WeOwnTheCity gaan over eigenaarschap; van wie is de stad? Maar ook over planningsstrategieën; hoe wordt er omgegaan met landschap en cultuurhistorie? En over stedebouw voor de gemeenschap; zoals Kee het samenvatte ‘voor, met en door’ de bewoners van Hong Kong. Want het eigenaarschap hoeft niet heel letterlijk te worden begrepen, het gaat vooral om de vraag 'voor' wie de stad is. Het prachtige Kowloon Park in Hong Kong is er een tragische illustratie van. In dit openbare park zijn honden niet toegestaan, mogen de vogels niet gevoerd worden, is het niet toegestaan om te fietsen, skateboarden en skaten, mag je niet op de bankjes liggen en er ook geen kaartspelletje op spelen.

Een ander voorbeeld is de hedendaagse transformatie van oude 'shop houses', in Azië een gebouwtypologie met veel cultuurhistorische betekenis. Massaal worden ze door ontwikkelaars herontwikkeld; veelal in 'authentieke stijl' - maar is dat conservatie of consumering? Kee beschrijft het gevolg van deze gentrificatie als desastreus. Want hoewel de façade weliswaar behouden blijft, verandert de functie van het gebouw vrijwel altijd in een die voor het grote publiek onbereikbaar is en voor de gemeenschap dus niets meer betekent.

Het project WeOwnTheCity is naast het symposium en de exhibitie bijzonder actief, onder meer met workshops en pop-up evenementen. Een belangrijke methode volgens Kee is om het publiek heel vroeg te betrekken en ze vervolgens in hele kleine stapjes mee te laten ontwerpen aan de stad. Veel van het werk zit in de hoek van het 'ongevraagd advies' - en daarmee heeft het vooral een signaalfunctie. Enerzijds om de burgers van Hong Kong te laten geloven in hun persoonlijke veranderkracht en anderzijds om de beleidsmakers in te laten zien dat stadsontwikkeling niet alleen maar een top-down proces kan zijn. Hong Kong University speelt een actieve rol in dit geheel en zet een leerstoel 'community planning innovation' op. Vanuit deze leerstoel zal door middel van veel veldwerk de boodschap van community planning worden uitgedragen en zal tevens onderzoek worden gedaan naar nieuwe concepten en methoden.

En de vergelijking met Amsterdam? Kee vertelde gefascineerd te zijn door de bottom-up beweging die de laatste jaren in Amsterdam en de rest van Nederland tot stand is gekomen. Wat Hong Kong er van kan leren is het vinden van een goede balans tussen sturen en loslaten - het goed faciliteren van betrokken burgers. Ze was het eens met de notie van het publiek dat de vergelijking wat zwart-wit aandoet. De komende tijd zullen dan ook casestudies gedaan worden naar andere steden; onder meer naar Moskou en Taipei. De les voor Amsterdam? Volgens Kee kan de stad nog wat meer kritisch zijn. Kritisch op haar eigen positie in de facilitatie. Maar het moet (vooral) vanuit de crowd zelf komen, vond het publiek: hoe kunnen we in Nederland vooral positieve energie bundelen (bijvoorbeeld via crowdsourcing), in plaats van ons - wat vaker het geval lijkt - collectief tegen ontwikkelingen te keren?

Zie ook:

- WeOwnTheCity website