'Veel studenten willen bijdragen aan een betere wereld'

U heeft onderzocht hoe het ontwerp van producten menselijk gedrag vaak onbedoeld beïnvloedt. Kunt u voorbeelden geven?

“Kijk naar het zebrapad hier op Industrieel Ontwerpen (IO). Dat leidt direct naar de liften en niet naar de trap. Mensen denken er daardoor niet eens meer over na om de trap te nemen. Of neem de magnetron. Die is bedoeld om koken te vergemakkelijken en maakt het eenvoudiger om eenpersoons maaltijden of restjes op te warmen. Dat heeft ertoe geleid dat gezinnen minder vaak gezamenlijk eten. Terwijl onderzoek aantoont dat het gezinsdiner belangrijk is voor de ontwikkeling van kinderen. Kinderen uit gezinnen waar minder dan vier keer per week samen wordt gegeten, hebben vaker problemen op school.”

Waarom is het belangrijk dat ontwerpers meer oog krijgen voor de invloed van hun werk op gedrag?

“Het is een gegeven dat maatschappelijke problemen vaak moeilijk oplosbaar zijn. Mensen laten zich moeilijk beïnvloeden. Dat blijkt uit het beperkte effect van publiekscampagnes. Je kunt mensen niet dwingen dagelijks drie stuks fruit te eten, je kunt ze er misschien wel toe verleiden.”

Is het mogelijk om van te voren te bedenken hoe een ontwerp gedrag zal beïnvloeden?

“Je kunt niet in de toekomst kijken, maar veel kun je zien aankomen. Overigens richt ik mij niet op het voorkomen van negatieve, maar op het teweeg brengen van positieve effecten.”

De Sociale Implicatie Ontwerpmethode die u heeft bedacht, moedigt ontwerpers aan om die positieve effecten teweeg te brengen. Ze hanteren een sociaal perspectief en laten zich leiden door maatschappelijke en individuele belangen. Zijn opdrachtgevers, deels bedrijven die winst willen maken, daarin geïnteresseerd?

“Ik richt me op twee doelgroepen. De eerste bestaat uit sociale partners als overheden, of zorginstellingen die vragen om oplossingen voor problemen. Maar het past ook in de commerciële hoek als bedrijven maatschappelijk verantwoord willen ondernemen. Daar kunnen ze zichzelf immers mee profileren.”

Hoe werkt de methode?

“Eerst verkent en bevraagt de ontwerper kritisch het sociale probleem. Dan bepaalt hij wat hij als sociaal effect wil bereiken. Vervolgens beschrijft hij zo concreet mogelijk hoe dat moet gebeuren. Termen als ‘elkaar erkennen’ zijn abstract, maar ‘naar elkaar zwaaien’ is concreet.” Dan zijn er vier strategieën mogelijk, waar hij uit moet kiezen: dwingen, overtuigen, verleiden en beslissen voor. Die eerste twee zullen niemand ontgaan. De laatste twee zijn veel minder expliciet, maar wel effectief.”

U heeft de methode door drie studenten laten testen. Wat heeft dat opgeleverd?

“Zij hebben projecten gedaan in de Rotterdamse Afrikaanderwijk. Daar zijn veel sociale complicaties: werkloosheid, culturele spanningen, slechte kwaliteit van huisvesting, veel doorstroming van bewoners.
Voor projectontwikkelaar Estrade, die onder wooncorporatie Vestia valt, hebben we vanuit gewenste sociale effecten nagedacht over hoe bewoners de wijk meer kunnen omarmen. Zo zijn er veel nieuwbouwprojecten, maar weinig mensen weten wat er precies gaande is achter de hekken eromheen.
Eén afstudeerder heeft hekken ontworpen met voetbaldoeltjes, bloembakken en fietsenrekken erin. Kansarme jongeren uit de wijk leren die hekken te lassen. Zo hopen we dat mensen de verandering in hun wijk gaan verkennen en meer contact krijgen onderling.
Een ander project was een website waarop instrumenten worden aangeboden voor de bewoners van een gebouw. Denk aan een naaimachine, een klopboor of een laddertje. Iedere bewoner bewaart één van die items in zijn huis. Als iemand de naaimachine nodig heeft, kijkt hij op de site waar die te vinden is. Zo komen mensen bij elkaar aan de deur en hebben ze een reden om een praatje te maken.”

Vorig jaar lanceerde u op TedxDelft namens de denktank Redesigning Politics een idee om de politiek opnieuw in te richten. Mensen moeten volgens u ieder jaar stemmen op hun verjaardag, zodat er altijd verkiezingen zijn. Eens in de vier jaar worden de stemmen geteld en de zetels verdeeld. Daarna begint de kabinetsformatie. Waarom dit plan?

“Het is een hele simpele interventie waarmee je de aandacht in de politiek op de lange termijn krijgt. Zo hebben we niet steeds drie maanden vóór de verkiezingen een massapsychose, waarin iedereen elkaar opjut. Politici moeten nu in de aanloop naar de verkiezingen scoren en dat doen ze vooral met bold statements, niet met goede plannen. Dat zullen ze niet vier jaar lang volhouden en het publiek ook niet.”

Er zitten nogal wat haken en ogen aan de uitvoering van zulke verkiezingen. Privacy is een voorbeeld.

“Het hoeft niet per se via internet, al hebben we natuurlijk allemaal een DigiD. Je zou het ook op het gemeentehuis kunnen doen. Natuurlijk zal het plan op veel weerstand stuiten binnen de politiek. Spindocters verdienen goed geld aan het opstellen van campagnestrategieën. En sommige politici zijn beter in het spel eromheen, dan op de inhoud. Maar het is een goed idee dat we na mijn promotie nieuw leven willen inblazen.”

Vanwaar uw betrokkenheid bij het politieke proces?

“Wij als denktank zijn gefrustreerd door de huidige politiek. We hebben het idee dat het beter kan en daar willen we ons intellect voor inzetten. Bovendien vinden we het leuk om dat te doen.”

Hoe ziet uw verdere carrière eruit? U werkte al parttime als consultant bij KDV Reframing. Blijft u dat doen?

“Ja. Daarnaast begin ik aan een tenure track hier op IO. Ik ga mijn theorie verder uitbouwen en toepassen op nieuwe domeinen als het tegengaan van ivoorhandel in China en het anti-rookbeleid.”

Zijn industrieel ontwerpers zulke wereldverbeteraars?

“Dat neemt wel toe. Steeds meer mensen vragen zich af: hebben we al die consumentenproducten nodig, worden we er gelukkig van? En: wat maakt mensen op de lange termijn gelukkig? Ik studeerde in 2007 af aan deze faculteit. Toen was ik één van de eerste die zo’n onderwerp oppakte. Nu speelt er zoveel: duurzaamheidsissues, de economische crisis, doorgeslagen individualisering, sociale problemen. Dat voelen studenten natuurlijk ook. Veel van hen willen een bijdrage leveren aan een betere wereld.”

Altijd Wat 2: Hoe we positief worden beïnvloed