Verantwoord verdichten? Stel de bewoner centraal!

In de woningbouwopgave staan schaal en snelheid centraal. Vooral in steden moet veel nieuwbouw komen. In spoorzones, aan de randen van de binnenstad en in de bestaande wijken. Op dit moment werken diverse regio’s en steden aan deze zogeheten verdichtingsstrategie. En dat betekent in Nederland al snel appartementen in hoogbouw.

Helaas staat dat beleid op gespannen voet met de wensen van een grote groep woningzoekenden: die willen vooral een huis met een tuin. Zo dreigt een risico op een mismatch tussen bouwplannen en voorkeuren. Meer aandacht is nodig voor verantwoord verdichten: stadswoningen waarbij de kwaliteit van leven voor bewoners gelijk blijft of toeneemt. De gouden driehoek om dat te bereiken is de bewoner centraal stellen, een regionale blik en inzetten op duurzaamheid.

Bezwaar tegen forse groei

Allereerst: we moeten ingaan op wensen van de inwoners van een stad en op voorkeuren van woningzoekenden. Hierover wordt in de recent gepubliceerde Nationale Woon- en Bouwagenda helaas met geen woord gerept. Toch is uit onderzoeken bekend dat ongeveer de helft van de woningzoekenden zoekt naar een grondgebonden eengezinswoning. Ook geldt dat veel bewoners niets voelen voor een forse groei van hun stad. In Utrecht protesteerde een groep inwoners recent tegen de door de gemeente voorgestelde uitbreiding van 25 procent, naar 450.000 inwoners in 2040. Het kwam eind 2021 bijna tot een referendum.

Hoe behartigen we belangen van toekomstige én bestaande bewoners? Door vanaf de start van de planning te voorkomen dat een kloof ontstaat tussen de noodzaak van groei en de identiteit van de stad. Dat kan door fijnmazig en gebiedsgericht te ontwikkelen, aansluitend op de kwaliteit van de bestaande stad. En zorg dat waar verdicht wordt, omwonenden ook iets terugkrijgen – bijvoorbeeld in de vorm van voorzieningen.

Ten tweede: kijk vooral ook regionaal. Soms willen mensen graag in kleine steden of dorpen wonen, maar bij voorkeur wél in de buurt van de grote stad. En dus moeten we ook kijken naar gemeenten in de omgeving, want die kunnen ook verantwoord verdichten. Een voorbeeld is de ontwikkeling van Soesterberg. Het dorp groeide door diverse woningbouwlocaties flink. Maar het dorp werd tegelijkertijd verbonden met de prachtige omgeving van de vliegbasis Soesterberg door de verdiepte aanleg van de provinciale weg.

De groei ging zo hand in hand met behoud en ontwikkeling van voorzieningen en het benutten van de kwaliteit in de omgeving: een geslaagd voorbeeld. Hierbij is het essentieel om de groene uitloopgebieden aan de stadsranden te behouden. En vanuit de omliggende dorpen is dit belangrijk om geen buitenwijk van de stad te worden.

Voorrang voor fietsen en ov

Ten derde: doe geen concessies. Ongebreideld en snel (hoog)bouwen kan kwaliteit en duurzaamheid onder druk zetten. Duurzame plannen zijn natuurinclusief en klimaatadaptief. Het gaat ook om bouwen met circulaire materialen, een mobiliteitssysteem met voorrang voor wandelen en fietsen en slimme en energieneutrale energiesystemen.

Een belangrijke, maar helaas niet vanzelfsprekende voorwaarde is bereikbaarheid met het openbaar vervoer. Zo kunnen we de auto zoveel mogelijk uit de centra weren en zijn minder dure parkeergarages nodig. De schaarse ruimte op straat komt dan ten goede aan andere functies dan het stallen van voertuigen.

Samengevat, de ambitie om voldoende woningen bij te bouwen staat als een huis. Maar met alleen verdichten ontstaan woningen waarin veel mensen zich niet thuis zullen voelen. Dit is geen duurzaam toekomstperspectief. Een brede blik is nodig: van woningbouw naar duurzame, hoogwaardige gebiedsontwikkeling, van stad en ommeland.