Vergroening van de stadsrand, lessen uit een kurkdroog Madrid

De plannen, cijfers en plaatjes op de websites van de gemeente Madrid en de verantwoordelijke landschapsarchitecten zijn schitterend. Bosque Metropolitano Madrid heeft op papier alles in zich als voorbeeldproject voor steden wereldwijd die worstelen met de vraag hoe zij de randen van de stad in willen vullen. De 75 kilometer lange groene strook rondom de Spaanse hoofdstad moet volgens de bedenkers ‘de stadsrand van de 21ste eeuw’ worden. Niet de kurkdroge grond waar de regio rond Madrid om bekend staat, maar een groene zone met 100.000 nieuwe bomen. Volgens de gemeente hebben al deze bomen gezamenlijk, wanneer ze na 12 jaar volwassen zijn, 170.000 ton CO2 opgenomen.

Minder hittestress

En dat is slechts het begin. De herinrichting van de stadsrand betekent het creëren van talloze koppelkansen. Er komt voor de Madrilenen veel meer ruimte om de stad op een prettige manier te ontvluchten. Grote delen van het gebied worden geschikt gemaakt voor recreatie en ontspanning. Ook de dieren krijgen meer bewegingsvrijheid door de aanleg van ecoducten over de snelwegen die het gebied doorkruisen. En al het nieuwe groen zorgt voor het tegengaan van hittestress, het verbeteren van de luchtkwaliteit en minder overstromingsgevaar.

Ruim drie jaar na de bekendmaking van de plannen zit er echter een groot verschil tussen het papieren droombeeld en de huidige situatie. Publicaties in (inter)nationale media en berichten van gebruikers op sociale media laten zien dat er van de plannen voor een groene oase rond de Spaanse hoofdstad nog niet veel terecht is gekomen. Van de bomen die al geplant zijn, heeft slechts een vijfde de droogte van de afgelopen jaren overleefd. In andere delen van het gebied zijn nog helemaal geen of nauwelijks bomen geplant. Zo lijkt het alsof de foto’s zijn genomen in een woestijn in plaats van in ‘de stadsrand van de 21ste eeuw’.

Geen geld

De discussie loopt zo hoog op dat Bosque Metropolitano afgelopen maart een van de belangrijke onderwerpen was tijdens de gemeenteraadsverkiezingen. In een artikel van het Amerikaanse Bloomberg onderbouwt de lokale Socialistische Partij, die in de gemeenteraad van Madrid in de oppositie zit, de kritiek met cijfers. Het lokale bestuur heeft inmiddels ruim 35 miljoen euro uitgegeven, maar met dat geld is tot nu toe slechts 0,74 procent aangelegd van het totale groene oppervlak dat in de plannen is opgenomen. Een van de grote problemen is dat de gemeente helemaal geen geld heeft om de grond aan te kopen waar de groene stadsrand moet ontstaan. Het stadsbestuur probeert nu de grond te pachten, maar dat brengt volgens deskundigen de continuïteit van het project in gevaar.

De lokale overheid zegt zich niet in de beschuldigingen te herkennen en dat er nu al ’16 hectare aan gezond bos’ is aangelegd. Ook zijn er al contracten ondertekend voor het aanleggen en onderhouden van andere zones. Andere voorstanders wijzen erop dat er nog niet genoeg tijd is verstreken en andere Madrileense groenstructuren hebben bewezen dat soms pas na tien jaar kan worden gezegd of de aanleg een succes is. Maar tegenstanders zetten grote vraagtekens bij deze statements en omschrijven de groene stadsrand al als een perfect voorbeeld van greenwashing.

Greenwashing of niet, er zijn naast dit welles-nietesspel genoeg lessen die Nederlandse gebiedsontwikkelaars van dit ‘voorbeeldproject’ ter harte kunnen nemen. Zo noemt Bloomberg het ontbreken van een bewaterings- en onderhoudsstrategie een beginnersfout. Het planten van nieuwe bomen is relatief eenvoudig en goedkoop, maar een meerjarenplan bedenken voor het onderhoud en toekomstbestendig maken van het groen is kostbaar en tijdrovend. Klimaatverandering zorgt ervoor dat deze effecten alleen maar nog groter worden, wat het realiseren van dit soort groenprojecten nog lastiger maakt. De Bosque Metropolitano laat zien dat blindstaren op de hoeveelheid bomen die wordt toegevoegd of het aantal hectare dat wordt vergroend juist averechts werkt. En dan zijn de koppelkansen die het grensgebied tussen stad en landelijk gebied biedt heel snel veranderd in tegenstanders van gebiedsontwikkelaars.