7 tips voor sneller bouwen van duurzame wijken

Versnellers

1. Organiseer langdurige betrokkenheid
Het bouwen van een woonwijk kost veel tijd. Je bent zomaar een decennium bezig. “En in die periode gebeurt van alles wat je vooraf niet verwacht”, zegt Heleen Aarts van Amvest. “Je moet daarom ook niet proberen om alles in beton te gieten. Flexibiliteit is cruciaal.” Aarts raadt daarom aan om in een coalitie van partners te werken, met daarin gemeenten, corporaties, ontwikkelaars, bouwers, beleggers enzovoort. “Door een langdurige samenwerking vanaf de start creëer je samenhang en zijn de lijnen kort.”

2. Benut kennis en werk samen
Overheden willen vaak te veel zelf doen, stelt APPM'er Fleur Elderhorst: “Gemeenten bouwen een vertraging in door zelf van alles uit te willen zoeken. Doe je eigen huiswerk, maar betrek kennis vanuit de markt.”

Lex Brans (provincie Noord-Holland): “Ik maak wel mee dat een gemeente zelf wil onderzoeken wat bijvoorbeeld de samenstelling van een wijk is. BPD voert dit soort onderzoeken al uit; maak hier gebruik van. En richt je als overheid dan op het voeren van de regie op het proces.” Een voorbeeld van goede samenwerking ervaart Brans als het gaat om houtbouw. De Metropoolregio Amsterdam stelt als doel om in 2025 een op de vijf nieuwe huizen van hout te bouwen. "Wij zijn hierover in gesprek met bouwende partijen, de wetenschap en overheid, de Triple Helix. We werken hierbij vanuit een totaalbenadering: we willen regionaal een bos neerzetten, een eigen fabriek die de woningen assembleert en lokale mensen opleiden.”

3. Kijk verder dan de steden
Binnenstedelijk is onvoldoende grond beschikbaar om in de grote vraag naar woningen te kunnen voorzien. Aarts: “Kies wat vaker voor ontwikkeling in de luwte, buiten de binnensteden. Daar kun je meer tempo maken.”

Bewoners willen profiteren van de stad, maar meer rust en ruimte is ook een veelgehoorde woonwens. “Corona heeft dit duidelijk laten zien: mensen hebben gemerkt dat ze prima op wat meer afstand van hun werk kunnen wonen”, zegt Elderhorst. “Tegelijkertijd moeten er duidelijke keuzes worden gemaakt waar we wel of juist niet bouwen, om ook het groene ommeland te behouden. Dit is een overheidsaangelegenheid, waar het rijk en de regio voor aan de lat staan.”

4. Vind eerst het geld
Bij de start van een project moet de financiering geregeld zijn, stelt Brans: ”Zoek institutionele beleggers. Met hen kun je afspraken maken voor een periode van veertig jaar. Dat kan niet met een ontwikkelaar: als het klaar is, zijn zij weg.

Aarts: “Commitment van beleggers en woningcorporaties helpt om tempo te maken: een groot deel van je verkooppercentage is daarmee geborgd, waardoor een snellere start van de bouw kan plaatsvinden.” Ook trekt het kopers over de streep: “Kopers aarzelen soms om in een wijk te gaan wonen die nog weinig voorzieningen heeft. Als er direct zekerheid is over de komst van een groot aantal woningen, volgen voorzieningen vanzelf. Dat maakt een wijk aantrekkelijker. Zet daarom fors in op huur, zodat je zeker bent van afname en daarmee snelheid van realisatie hebt.”

Kwaliteit maken

1. Bouw altijd toekomstgericht
Elderhorst: “Wil je toekomstbestendige, leefbare wijken bouwen waar doorstroommogelijkheden zijn? Ga dan vroegtijdig in gesprek met marktpartijen en bespreek de gewenste kwaliteit van de woningen en de woonomgeving.”

En borg het groen, adviseert Remco Ottervanger van gemeente Gorinchem: “En dan ook écht groen, ‘in de volle grond’ noemen wij dat in Gorinchem. Groen dat gebieden met elkaar verbindt, bijdraagt aan biodiversiteit, dat verkoelt en water opvangt en vasthoudt.”

Brans vult aan: “Bouw met duurzame materialen. Kies bijvoorbeeld voor houtbouw.”

2. Bouw de echte behoefte
Laat bewoners en ondernemers vanaf het begin meepraten. Ottervanger: “Zorg dat zij gehoord worden en doe iets met hun vragen en opmerkingen. En voer deze gesprekken op tijd. Je ziet vaak dat er inspraakavonden worden georganiseerd als het plan voor stadsvernieuwing al af is. Dat is te laat. In Gorinchem hebben we nu de vaart erin bij het ontwikkelplan ‘Vleugels van de stad’. Op de plek waar nu bedrijven staan, komt een woonwijk langs het water. Ondernemers willen stappen zetten en denken mee over de plannen.”

Brans vult aan: “En als er dan gepraat wordt, laat dat dan leiden tot acties en zorg dat dat gericht is op uitvoering. Er worden zoveel praatstukken geproduceerd. PvdA-politicus Jan Schaefer zei het al in de jaren '80: ‘In gelul kun je niet wonen’.”

3. Bouw onderscheidende gebouwen en gebieden
Zorg voor diversiteit: een goede mix van wonen, werken en voorzieningen, maar ook in type woningen. Ontwikkel verschillende concepten zodat mensen wat te kiezen hebben: landelijk, stedelijk, met bijzondere zorgconcepten, community-achtige woonvormen, enzovoort. Sluit aan bij de identiteit van het gebied. Dan voelen bewoners zich er thuis. Aarts noemt als voorbeeld van een onderscheidend gebied DUIN in Almere: “Aan het IJmeer bouwen we aan een nieuw stuk stad waar de architectuur dienend is aan het landschap. Het geeft mensen een vakantiegevoel om hier te wonen, en wat je hier ziet is dat mensen voor het landschap gaan zorgen.”