VNO-NCW West-directeur Bert Mooren: 'Leg meer macht bij de steden'

Bert Mooren kijkt vanuit zijn werkkamer op de 18e verdieping van de markante Malitoren aan de Bezuidenhoutseweg uit over 'zijn' stad Den Haag. 500 meter is het van zijn huis naar het werkgevershoofdkwartier, een route die hij die dag op snowboots heeft afgelegd. Mooren is een stadsmens en de stad is volgens hem de enige plek waar nog in nieuwe werklocaties geïnvesteerd zou mogen worden. Wij beschikken over zo'n locatie: het multifunctionele centrum New Babylon bij Den Haag CS. 44 verdiepingen ontnemen Mooren zicht op het zuidwesten. En zo is het goed, vindt hij. 'Den Haag groeit in de komende 30 jaar met 67.000 inwoners, Amsterdam zelfs met 112.000, in een land dat verder demografisch stabiliseert. Steden krijgen dus meer betekenis. Willen we internationaal wat voorstellen, dan zullen we ons daarom op metropoolregio's moeten richten, en op agglomeratievoordelen. Multimodale en multifunctionele locaties hebben de toekomst. New Babylon is daarvan een voorbeeld.'

En hoe moet het met de 'oude' werklocaties en de bedrijventerreinen?
'De herstructurering van veel bedrijventerreinen is mede door de economische crisis in een impasse geraakt. Ondernemers en overheden wachten te veel op elkaar. VNO-NCW West voert twee pilots uit op de bedrijventerreinen Dobbewijk in Voorschoten en De Vergulde Hand in Vlaardingen. Kern: ondernemers nemen zelf initiatief en tegelijkertijd wordt de gemeente uitgedaagd hetzelfde te doen. Dit leidt tot een package deal, met investeringen van beide kanten. Wij voeren deze pilots samen met de provincie uit en zullen deze vorm van herstructurering bij succes verder uitrollen.'

Wat doen we met de monofunctionele kantorenlocaties op plekken zonder hoogwaardig openbaar vervoer?
'Leegstaande kantorenlocaties uit zestiger, zeventiger jaren in Rijswijk en Leidschendam zullen nooit meer iets worden. Op lokaal niveau stimuleren wij het ontstaan van allianties tussen gemeenten, beleggers en banken en ontwikkelaars die nadenken over concrete oplossingen: variërend van nieuwe bsetemmingen tot sloop.'

Op lokaal niveau kun je toch geen oplossing verwachten voor een nationaal probleem?
'Dat heb je mis. Op lokaal niveau zijn partijen er inmiddels van doorgedrongen dat het niks meer wordt met hun vastgoed. Dan kun je beter allianties sluiten voor het uitvoeren van maatwerk. Dat gebeurt hier in Den Haag bijvoorbeeld bij het ministerie van Sociale Zaken, dat leeg komt te staan. Eigenaar, gemeente en ondernemers in de omgeving sparren gezamenlijk over de vraag wat ze nog kunnen doen met het gebouw.'

Met de Rijksgebouwendienst als gesprekspartner gaat dat wel...
'Ook andere eigenaren realiseren zich dat er iets fundamenteels moet gebeuren. Accountants zien het niet meer door de vingers dat panden voor hogere waarden in de boekeen staan. Daardoor moeten ze wel afwaarderen. Tegelijkertijd dringt VNO-NCW West er bij de bestuurders in Noord en Zuid-Holland op aan om heel scherpe keuzes te maken, te beginnen met een drastische vermindering van de plancapaciteit voor nieuwe kantoren. Zo stimuleren we samen met bureau Stedenbaan de koppeling van kantorenlocaties aan openbaarvervoerlijnen, zoals de Randstadrail.'

Over de Randstad gesproken: uit de Randstadmonitor 2012 van TNO blijkt dat de Randstad concurrentiekracht verliest ten opzichte van concurrerende regio's. Heeft dat niet vooral te maken met het ontbreken van agglomeratievoordelen door het polycentrische karakter van de Randstad, zowel in ruimtelijke als bestuurlijke zin?
'Dat ruimtelijke zie ik niet zo. Ja, de Randstad is polycentrisch, maar voor een delegatie Chinezen vormen Schiphol en de Rotterdamse haven één geheel. Het Randstadbegrip van nu is bovendien niet meer het Randstadbegrip van vroeger. Het is niet meer de machtige Randstad versus de rest van Nederland. Ik pleit voor het vervangen van het oude Randstadbegrip door metropoolvorming in heel Nederland, met de Brainportregio Eindhoven, Arnhem-Nijmegen, Amsterdam-Almere, Den Haag-Rotterdam, et cetera. Al deze metropoolregio's hebben hun eigen sterke punten, zoals life sciences, creatieve industrie, water, logistiek, maakindustrie en hoofdkantoren. We moeten het topsectorenbeleid daarom juist vanuit deze metropoolregio's een sterke impuls geven. Ik geloof niet in praatclubs en beleidsfabrieken, wel in bottom-up oplossingen, in lokale allianties. Het schaalniveau van de stad of metropool leent zich daar het beste voor.'

En het bestuurlijke verband?
'De Randstad heeft enorm veel potentieel, maar onze gezamenlijke daadkracht is onvoldoende. Er is te veel bestuurlijk gedoe en er zijn te veel losse initiatieven. Onze boodschap richting de politiek is dat het organiserend vermogen omhoog moet. De gouden driehoek onderwijs-bedrijfsleven-overheid moet eendrachtig optrekken.'

Dat die bestuurlijke samenwerking niet van de grond komt, is dat niet vooral een probleem van de Zuidvleugel?
'Ja, dat is zo. In de Noordvleugel heb je een goed functionerende Amsterdam Metropolitan Area met een eigen "Economic Board" onder voorzitterschap van burgemeester Eberhard van der Laan. In de Zuidvleugel is de metropoolregio Den Haag-Rotterdam in opbouw. Maar hoewel de economische noodzaak alom wordt erkend, zijn bestuurders hier nog vooral erg met elkaar bezig. Er is een machtsstrijd gaande tussen de metropool en de provincie. In Frankfurt bestaat een vervoersautoriteit voor de hele regio. Voor de Zuidvleugel is ook een vervoersautoriteit in de maak, maar de provincie doet vooralsnog niet mee. Je kúnt binnen het huidige bestel echter niet zonder de provincie. De provincie gaat namelijk over het vervoer.'

Dat belt u Jan Franssen toch gewoon op?
'Zeker, dat hebben gedeputeerden, wethouders en andere bestuurders stevig aangesproken, maar er is onenigheid over de verdeling van invloed en geld tussen de stad en de provincie.'

Er zitten teveel kapiteins op één schip?
'Ja, precies. Het Rijk moet daarom uitspraken doen over de toedeling van verantwoordelijkheden en meehelpen om aan de bestuurlijke tegenstellingen in de Zuidvleugel snel een einde te maken.'

Dat lijkt me lastig, met zo'n invloedrijke man als Franssen als hoogste politieke baas van de provincie...
'Het is inderdaad een man met sterke opvattingen.'

Franssen treedt dit najaar terug. Heeft u al gelobbyd voor een opvolger?
'Dat is aan Plasterk. Voor Roel Robbertsen van Utrecht benoemde hij géén opvolger. In afwachting van de oprichting van de superprovincie van Noord-Holland, Flevoland en Utrecht komt daar eerst een interimmer, ongetwijfeld met een open mind voor herindeling.'

Franssen wil één Randstadprovincie, die regie voert over onder meer vervoer en economisch beleid. Een goed idee?
'Het bedrijfsleven is beducht voor Echternachse processies die jaren en jaren van besluitvorming gaan verlammen. In 2002 is er een rapport verschenen over bestuurlijke herindeling in 2007 volgde een rapport van de Oeso, in datzelfde jaar nog een rapport van Wim Kok. Wij kunnen het niet permitteren om tot sint-juttemis te praten over bestuurlijke herindeling. Ja, er zijn bestuurlijke belemmeringen. Grote beslissingen komen moeilijk tot stand. Vanuit ondernemersoogspunt is er véél te zeggen voor schaalvergroting, want de economie gaat over grenzen heen. Tegelijkertijd zeggen zij ook dat er meer regie bij de metropolen moeten komen te liggen. Richt je bestuurlijke organistie dáárop in. Want daar moet de economische dynamiek vandaan komen. Het goede nieuws is dat in de Zuidvleugel is besloten tot de oprichting van een regionale ontwikkelingsmaatschappij (ROM), die onder meer startende bedrijven gaat helpen. De ROM heeft de Zuidvleugelsteden, de provincies en het ministerie van ELI als belangrijkste partners, maar staat op afstand van de politiek. Daardoor kan ze daadkrachtig optreden.'