Voor de Floriade nadert het moment van de (duurzame) waarheid

De 2022-editie van de Floriade betekent naast een maandenlange expositie met partijen van over de hele wereld ook de aanleg van stadswijk Almere Hortus. Het is voor het eerst dat de tuinbouwtentoonstelling gecombineerd wordt met de ontwikkeling van een nieuwe woonwijk. In lijn met het hoofdthema van de Floriade – Growing Green Cities – moeten groen, duurzaamheid en leefbaarheid de uitgangspunten worden van de wijk met 660 woningen in alle vormen, maten en prijscategorieën. De wijk wordt in en rond een arboretum met duizend volgroeide bomen en planten aangelegd. Zo moet de stad ook in de jaren na het evenement blijven profiteren van het Floriade-groen.

Gemiste kans

Journalist Jaco Boer nam namens Gebiedsontwikkeling.nu in september al een kijkje op het terrein. Zijn belangrijkste ontdekking was de omgekeerde vorm van gebiedsontwikkeling die in het gebied wordt gehanteerd. Door eerst het groen aanleggen en daarna pas de gebouwen spelen gemeente en ontwikkelaars volgens Boer in “op de vaak aangehaalde behoefte van mensen om in een volgroeide nieuwbouwwijk te wonen.”

Daarnaast vielen ook de andere duurzame ambities van bouwers en ontwikkelaars Dura Vermeer en Amvest op. Het duo hanteert in Hortus een strengere energieprestatienorm dan BENG, met een speciaal smart thermal grid kunnen woningen en voorzieningen onderling hun warmte en koude uitwisselen voordat dit de grond in gaat en de wijk wordt autoluw ingericht en voorbereid op een intensief gebruik van elektrische deelauto’s.

Alleen hebben die torenhoge ambities ook een keerzijde, stelde Boer destijds al. Oorspronkelijk zou een groot deel van de huizen al voor de opening van de Floriade klaar zijn en dienstdoen als landenpaviljoen of voorbeeld van duurzame woningbouw. Maar door corona en onenigheid over de kwaliteitseisen aan de tentoonstellingsruimten is de bouw van de wijk vertraagd tot 2023. De meeste tentoonstellingsruimten worden nu als tijdelijk gebouw door de deelnemende landen zelf gerealiseerd. Een gemiste kans voor een evenement dat duurzaamheid wil promoten, aldus Boer.

Greenwashing

Tegenvallers en de bijbehorende kritiek op het evenement zijn niet nieuw. Zo werd vorig jaar al bekend dat de rekening door diverse tegenvallers als is opgelopen tot zo'n 60 miljoen euro, in plaats van de oorspronkelijke 10 miljoen. Maar dat de plannen ook op het gebied van duurzaamheid forse tegenwind te verduren krijgt, is wel opvallend. In een reportage van Cobouw verwoordt Jesse Luijendijk, raadslid namens de Partij voor de Dieren in Almere, het als volgt. “Ik voel me belazerd. De ambities worden continu afgeschaald. Neem als voorbeeld Toren 2, hét iconische gebouw van de Floriade. Dat zou een duurzaam gebouw worden, met levend groen aan de gevels. Het is een standaard betonnen toren, met schilderingen van planten erop. Dat noem ik ultieme greenwashing.”

Jan Sjaarda, projectdirecteur gebiedsontwikkeling van Dura Vermeer, laat in gesprek met Cobouw weten het oneens te zijn met de kritiek op de duurzaamheid van de woningbouwplannen. Hij durft de wijk niet de duurzaamste wijk van Nederland te noemen, maar qua groen denkt hij dat Almere Hortus niet te overtreffen is. “We zijn van het gas af, alle gebouwen en huizen worden verwarmd via de bodem of via het smart thermal grid. We denken bij elk bouwwerk na over circulair materiaal. We gaan aan de slag met houtskeletbouw en houten gevels, in combinatie met vleermuizenkasten en andere maatregelen voor dieren.”

Nog nooit vertoond

Sjaarda geeft wel toe dat er, voornamelijk vanwege de tijdsdruk, gedurende het project wel enkele concessies zijn gedaan. “De keuze voor beton heeft te maken met de stevigheid van het gebouw en de snelheid waarmee de plannen gemaakt moesten worden. Inmiddels is de bouwsector zover dat ze aan het ontdekken is hoe torens van hout kunnen worden gemaakt. Wij hadden geen tijd om hierover na te denken en kozen voor zekerheid. Dit is dus een logische, verantwoorde beslissing. Na de tentoonstelling blijft er geen verlaten gebied achter, maar richten we de plek in als wijk. Dat vinden we erg circulair. En het allerbelangrijkste: dit project is vooral ontzettend groen. Dit is een levende bibliotheek van bomen en planten, want ze staan ook nog eens op alfabetische volgorde.”

Trots is hij ook op de aanleg van het eerdergenoemde smart thermal grid. De installatie kan 42.000 meter aan commerciële ruimte plus zo’n 260 woningen koelen en verwarmen. De schaal waarop het gebouwen verwarmt, is volgens de projectdirecteur nog nooit vertoond. “Commerciële gebouwen en woningen hebben vaak een verschillende warmte- en koudevraag, waardoor ze onderling warmte en koude met elkaar kunnen uitwisselen via het grid.” Ook raadslid Luijendijk geeft toe dat dit vrij uniek is. “Maar dat is niet voldoende om van de Floriade een van de duurzaamste wijken te maken.”

Vrij positief

Nico Tillie, universitair docent landschapsarchitectuur en ecologische urbanisatie aan de TU Delft, denkt daar anders over, vertelt hij tegen Cobouw. ”Het terrein behoort straks absoluut tot de duurzaamste wijken van Nederland. Er zijn genoeg innovaties en er gebeurt meer dan volgens de wet moet. Er zijn altijd dingen die beter kunnen en op sommige punten is ingeleverd, maar eigenlijk ben ik vrij positief.” Zijn enige kritiek richt zich op de locatie van de nieuwe wijk. “Waarom bouwen we dit soort wijken en exposities in de polders? Dat zou ik voor de volgende Floriade graag anders zien. Dit soort innovaties hebben we in steden nodig.”