Persoonlijk Den Haag - De afgelopen jaren heeft hij vaak een sombere boodschap moeten verkondigen. Eerst was er de diepe recessie, vervolgens de eurocrisis. In de periode dat Coen Teulings directeur was van het Centraal Planbureau ging het economisch niet bepaald over rozen. ‘We zijn in die periode 5 tot 10% aan economische groei kwijtgeraakt’, zegt Teulings. Na een termijn van zeven jaar vertrekt hij per 1 mei bij het CPB. Het kabinet heeft nog geen opvolger benoemd.
Teulings stapt na zeven jaar op als directeur van het Centraal Planbureau
In een afscheidsinterview is Teulings minder somber dan hij anders vaak was, of moest zijn. Ergens halverwege het gesprek luidt de vraag wanneer Nederland eindelijk eens uit de crisis komt. ‘Ik zou niet kunnen begrijpen waarom het herstel niet snel kan volgen’, zegt hij. ‘Ik zou echt niet weten waarom de economie binnenkort niet weer met 2% per jaar zou kunnen groeien. Dit is in de kern een sterk land! Wij hebben ook heus geen probleem met onze concurrentiepositie. Die is prima. Wij hebben een probleem met de binnenlandse economie, met een sterk tekortschietende binnenlandse vraag.’
Teulings is tijdens interviews doorgaans ontspannen, maar ook behoorlijk gedreven. Een man die weet wat hij wil, die een verhaal te vertellen heeft. Dit keer zit hij er vooral erg ontspannen bij. Geen interview met Teulings of hij lacht een paar keer breeduit. Deze keer komt die lach nog sneller dan anders.
Een jaarlijkse groei van 2%, waar zou die vandaan moeten komen?
‘Die 2% is de inschatting van de structurele groei die in dit land mogelijk is. Een half procent komt uit de groei van het arbeidsaanbod, die anderhalf procent uit de productiviteitsverbetering. En waar die groei dan exact vandaan komt, dat weet ik ook niet. Mensen gaan ondernemen, wat onderhanden nemen, starten een bedrijf en zo ontstaat groei. Van de financiële sector mogen we in ieder geval niet al te veel verwachten. Dat businessmodel is duidelijk te riskant gebleken. Het kan best zijn dat de financiële sector nog iets verder in omvang terug moet.’
De kenniseconomie moet een kernstuk worden om de groei te bevorderen?
‘Natuurlijk. Het zal een forse uitdaging zijn het onderwijs op peil te houden. Uit de vergelijkende statistieken van de Oeso blijkt dat wij terrein verliezen op het vlak van de kwaliteit. Ik ben er in dat verband tegen om de CITO-toets af te schaffen. Die toets is het meest betrouwbare meetinstrument. Onderlinge vergelijking van kwaliteit bevordert de kwaliteit van het onderwijs. Om het schooladvies helemaal in de hand van de docent te leggen, dat lijkt me een veel onzekerder basis.’
Hoe snel kan de groei naar de 2%. Voor 2013 en 2014 voorspelt het CPB minder?
‘Weet ik niet precies, wil ik ook niet precies weten, ik ga mijn opvolger niet voor de voeten lopen. Volgens mij is de boodschap helder: waarom zou Nederland niet terug kunnen naar een heel behoorlijk groeipad?’
Dat moet de crisis op de huizenmarkt eerst overwonnen zijn?
De crisis op de huizenmarkt is de kern van het probleem. Iedere euro waardedaling van een huis leidt tot 3 eurocent minder particuliere consumptie. De waarde van de woningen is met ongeveer € 300 mrd gedaald, dus dan heb je het over zo’n € 10 mrd minder. Dat hakt er enorm in voor de binnenlandse economie. De prijzen zijn vanaf de top met zo’n 25% gedaald, rekening houdend met de inflatie. De maatregelen om de aftrek van de hypotheekrente te beperken, kunnen zo’n 10% daling verklaren. Dus van de prijsaanpassing moet nu het meeste gepasseerd zijn. Herstel op de woningmarkt is nu cruciaal.’
Teulings zegt er begrip voor te hebben dat het beleid er op is gericht om geleidelijk minder hypotheek te verstrekken in relatie tot de waarde van de woning. De Autoriteit Financiële Markten wil dat het ieder jaar een procentpunt minder wordt. ‘Maar doe dat nu even niet’, zegt hij. ‘Op deze manier wordt het een wel heel erg explosief proces. Dit restrictieve beleid werkt niet bij marktprijzen die al zo sterk dalen. Dus ik zou zeggen: bevries die jaarlijkse beperking met een procentpunt even en pak dat pas weer op als de huizenprijzen niet meer dalen. Je zou je er nu wel spijkerhard op moeten vastleggen dat je het dan weer oppakt. Dat is ook een kwestie van vertrouwen herstellen.’
Herstel woningmarkt ‘Van de prijsaanpassing op de huizenmarkt moet nu het meeste gepasseerd zijn
Dus eerst rust op de huizenmarkt?
‘De kern is dat het een heel pijnlijk, en onnodig schadelijk, economisch proces wordt als je in de economie overal tegelijkertijd orde op zaken wilt stellen. Mensen hebben onvoldoende op het netvlies dat een daling van de huizenprijzen macro-economisch op dezelfde manier doorwerkt als een daling van de staatsschuld. Je bent bezig balansen op orde aan het brengen, een stap terug te zetten. Als dan ook de pensioenfondsen nog hun balansen moeten versterken, en de overheid zijn schuld wil terugbrengen, dan ben je op drie vitale terreinen tegelijkertijd bezig om orde op zaken te stellen. Dat is te veel tegelijk, dat is niet slim en leidt tot onnodige economische schade. Dat is kern van mijn betoog.’
Hoe enthousiast bent u over de hervorming van de woningmarkt, de hervormingen in Nederland in het algemeen?
‘We mogen er trots op zijn hoe in Nederland de verlenging van de AOW is aangepakt. Wat dat betreft is er sprake van een revolutie, de arbeidsparticipatie boven de 55 stijgt voortdurend en dat proces gaat echt nog wel even voort. Een aantal jaren geleden was het niets bijzonders als iemand van 57 jaar voorzichtig richting de uitgang van de arbeidsmarkt bewoog. Dat is nu totaal ondenkbaar. Over de hervorming van de woningmarkt ben ik minder enthousiast. Aan de hypotheekrenteaftrek had natuurlijk al veel eerder iets moeten gebeuren. Dat wisten we tien jaar geleden al. Daar is veel te lang om de hete brij heen gedraaid. Datzelfde geldt voor de woningcorporaties.’
Hervormingen ‘We mogen er trots op zijn hoe in Nederland de verlenging van de AOW is aangepakt
En de arbeidsmarkt en het ontslagrecht?
‘Het ontslagrecht moet veranderen. Ouderen worden te goed beschermd op de arbeidsmarkt. Het uitstel van de versoepeling in het sociaal akkoord tot 2016, maakt het allemaal weer wat ingewikkelder. Maar de ingezette lijn is goed. In bredere zin: de werknemersstatus staat onder druk. De zzp’er is opgekomen en vangt nu de klappen op. De grote uitdaging voor de komende jaren is hoe je omgaat met de verhouding tussen de klassieke werknemer en de zzp’er. Daar moet een nieuw evenwicht worden gevonden en daar hoort een ander ontslagrecht bij.’
Coen Teulings: ‘De grote uitdaging voor de komende jaren is hoe je omgaat met de verhouding tussen de klassieke werknemer en de zzp’er.
Wat is uw beste herinnering aan zeven jaar bij het Centraal Planbureau?
‘Het heeft me het meeste plezier gedaan dat we veel meer grip hebben gekregen op de werking van de financiële markten. Op dat vlak was er echt een lacune in de kennis. Een maand na de val van Lehman Brothers heb ik een medewerker gevraagd die lacune op te vullen. Hij heeft zich volledig gestort op de financiële markten, met veel succes. Verder heb ik veel plezier beleefd aan de twee boeken die we hebben geschreven. Over de Grote Recessie en daarna over de perikelen in de eurozone. Vooral dat eerste boek was ook heel nuttig voor onszelf om de zaken eens goed op een rijtje te zetten.’
En de slechtste herinnering?
‘Het minst plezierig was de discussie over het macro-model. Dat ligt hier intern en ook in Den Haag gevoelig. De kernvraag is: met wat voor soort model voorspel je het beste? Is dat met een uitgebreid model zoals ons huidige model Saffier met enorm veel parameters, of is dat met een eenvoudiger model? Het zou wel eens zo kunnen zijn dat een kleiner model het beter doet. Wetenschappelijke inzichten duiden daar ook op. In zo’n heel groot model met al die complexe vergelijkingen, kun je het overzicht over de samenhangen verliezen. Dus probeer wat van die parameters te schrappen. We zijn nu bezig met de bouw van een nieuw, kleiner model waardoor de kwaliteit van de voorspellingen een stuk vooruit zal gaan.’
Dat is nogal een uitspraak, wanneer is het verbeterde model er?
‘Kan ik niet zeggen, wil ik niet zeggen, ik kan hier mijn opvolger niet voor de voeten lopen.’
Wat wordt de volgende baan?
‘Ik kan terug naar de UvA, die garantie heb ik. Maar eerlijk gezegd, ik geloof niet dat ik daar als hoogleraar in een kamertje moet gaan zitten. Ik kan mensen inspireren, dat ligt me en dat wil ik blijven doen. Misschien neem ik wat nevenfuncties, misschien ga ik wat voor een bedrijf doen, een mooie baan in het buitenland zou ook kunnen. Ik weet het nog niet.’
Volgende baan ‘Ik geloof niet dat ik weer als hoogleraar in een kamertje moet gaan zitten
U bent lid van de PvdA. Een keer een post in een kabinet?
‘Lijkt me niet waarschijnlijk. Ik zeg niet stellig nee. Maar je kunt jezelf in zo’n geval dan in een partij gaan positioneren. Nou, ik ga er beslist niet hard voor lopen.’
Fotograaf: Christiaan Krouwels
‘‘Waarom zou het herstel van de economie niet snel kunnen volgen? In de kern zijn we gezond’ - Afbeelding 1’
1958 Geboren te Rijswijk
1977 Gymnasium-B, Fons Vitae te Amsterdam
1985 Doctoraal economie, UvA, cum laude
1990 Proefschrift ‘Conjunctuur en kwalificatie’
1985-1991 Onderzoeker bij SEO Economisch Onderzoek
1991-1995 Onderzoeker aan de UvA
1995-1998 Hoofd inkomensbeleid ministerie van Sociale Zaken
1997 Hoogleraar economie aan de UvA
1998-2004 Directeur Tinbergen Instituut, hoogleraar economie Erasmus Universiteit
2004-2006 Directeur SEO Economisch Onderzoek
2004 Hoogleraar UvA
2006-2013 Directeur CPB
Teulings heeft tientallen wetenschappelijke publicaties op zijn naam staan, in Nederland en in tal van buitenlandse vakbladen.
Auteursrecht voorbehouden aan Het Financieele Dagblad
Zie ook:
Cover: ‘‘Waarom zou het herstel van de economie niet snel kunnen volgen? In de kern zijn we gezond’ - Afbeelding 1’
