Wars van bureaucratie en fan van de korte lijnen: gebiedsregisseur Thérèse Mol

Wanneer heb je eigenlijk een gebiedsregisseur nodig?
Een gebiedsregisseur komt in beeld als er meer aan de hand is dan een project. De Piushaven bijvoorbeeld bestaat uit vijfentwintig deelplannen van ongeveer tien verschillende ontwikkelaars die allemaal met elkaar te maken hebben. Al die plannen reageren op elkaar en de omgeving is dynamisch. 

Wat is uw rol tussen al die partijen?
Als gebiedsregisseur ben ik de helft van de tijd met de buitenwereld bezig en de andere helft van de tijd met de binnenwereld. Met die buitenwereld bedoel ik de ontwikkelaars, de bestaande en nieuwe bewoners en  ondernemers, dus alle partijen die iets met het gebied willen of er mee bezig zijn. In de binnenwereld hebben we aan de ene kant uiteraard de wethouder, de raad, maar ook de collega's (beleidsmakers, vastgoed, communicatie etc. ). Al die partijen van, in dit geval de Piushaven Community, benader je op verschillende manieren. Dat doe ik natuurlijk niet in m’n eentje. We zijn met een team van zo’n twintig man, waarvan een paar fulltime aan de Piushaven werken. De rest van de collega's werkt allemaal aan meerdere projecten. Zij moeten  op het juiste moment met het goede beleid komen, want ik heb er niets aan als dat pas over twee jaar af is. Een paar jaar geleden was er horecabeleid nodig in de Piushaven, maar op stedelijk niveau was er nog niets beschikbaar. Toen hebben we, in afstemming met de afdeling die er over gaat, zelf beleid gemaakt.  Dat is mijn werk in de binnenwereld. Soms ben ik dus opdrachtgever,  soms op onderdelen projectleider, maar ik ben altijd gebiedsregisseur. Ik pak steeds de rol op die op dat moment nodig is. Het zakelijke aspect is hierbij natuurlijk heel belangrijk, maar het menselijk aspect ook. Daarom is dit voor mij ook de allerleukste baan bij de gemeente.

Piushaven bij Wilhelminakanaal

Hoe krijg je alle belanghebbende partijen op een lijn?
Misschien moet ik dan als eerste beginnen met de ontwikkelaars. We hebben hier een standaard raamovereenkomst met de financiële en procesmatige afspraken die eerst getekend moet worden voordat we ergens aan beginnen. Daarna ontwerp en onderhandel je verder met elke ontwikkelaar, bijvoorbeeld ook  over marges in het programma. De ontwikkelaars nodigen we ook een paar keer per jaar uit om onderling aan elkaar te vertellen waar ze mee bezig zijn en we hebben een projectbureau voor de gezamenlijk gebiedspromotie. Die onderlinge communicatie tussen alle partijen is extreem belangrijk. Eigenlijk ben ik steeds de dialoog aan het organiseren en aan het faciliteren. Voor de Piushaven bijvoorbeeld zijn we in het begin met z’n allen op excursie naar Hamburg gegaan om daar inspiratie op te doen. Daarna gingen we een paar keer de hei op om de gemeenschappelijke visie op het gebied te bepalen en wat je wil uitstralen met z’n allen. Daar is de pay-off, Piushaven Levend Podium, vandaan gekomen.

De andere belangrijke groep zijn de bewoners en de ondernemers. We hebben vier keer per jaar een overleg, het Communicatie Platform Piushaven, waarin negen verschillende organisaties elkaar informeren. De wethouder is daar ook vaak bij.

Piushaven

Voor de collectieve gebiedsmarketing  hebben de ontwikkelaars en de gemeente destijds in een fifty-fifty verhouding een bijdrage van 100 euro per woning op tafel gelegd. Met dat geld hebben we een programmacoördinator  ingehuurd en gezamenlijk de Stichting Piushaven Levend Podium opgericht. Daarin zitten de ontwikkelaars, de gemeente, de ondernemers en de bewoners. Al deze partijen zijn opdrachtgever van de  programmacoördinator en die heeft weer allerlei leuke activiteiten in het gebied bedacht. Dat heeft de ontwikkelaars geen windeieren gelegd, want die woningen werden, ook middenin de crisis, goed verkocht. Die gemeenschappelijke gebiedsmarketing heeft heel goed uitgepakt. Nu zijn we in het stadium beland dat de Stichting moet worden overgenomen door de community Piushaven, zonder geld van de gemeente en  ontwikkelaars. Dat is spannend, want nu moet blijken of het op een goede manier verder wordt opgepakt.

Welke eigenschappen zijn belangrijk voor een gebiedsregisseur?
In mijn ogen moet een goede gebiedsregisseur eigenwijs, betrokken en bevlogen zijn. Met een negen tot zes mentaliteit kom je er niet. En je moet de discussie aan durven gaan. Een belangrijke eigenschap is dat je  altijd moet kijken naar hoe je de dingen kunt oplossen. Het glas moet dus altijd half vol zijn. Zo’n grondhouding heb je of je hebt ‘m niet, maar bij gebiedsontwikkeling helpt het wel enorm. Als jij bijvoorbeeld een probleem met me hebt, dan bellen we en gaan we koffie drinken. Voor mijn part gaan we vijf keer koffie drinken en betrekken we er een onafhankelijk adviseur bij. Zo lossen we de zaken op. Verder zie ik, als ik naar mezelf kijk, een behoorlijke mate van ondernemerschap. Ik ben gewoon de Piushaven, dat is ook groot voordeel als je lang ergens aan werkt. Het is echt mijn gebied en er gebeurt niets zonder dat ik het weet. En als ik het er niet mee eens ben dan laat ik dat ook weten. Dus naast een behoorlijke portie ondernemerschap moet je ook redelijk autonoom zijn. Want als je naar iedereen luistert en 100% zekerheid wilt hebben, komt er geen steen bovenop de andere. Bijvoorbeeld, beleid op stadsniveau is prima, maar als we in de Piushaven toevallig net iets anders van plan waren, dan gaan we gemotiveerd het gesprek aan, want dan proberen we tot aanpassingen te komen.  

Dat wekt bijna de indruk dat de Piushaven geen onderdeel van de stad is, maar een status aparte heeft.
Zo gedragen we ons wel, maar dat is natuurlijk niet zo. Dat is dat eigenwijze waar ik het net over had. We hebben hier ambtelijk te maken met een verantwoordingssysteem, het kleuren binnen de lijntjes. Dan heb ik het niet over de financiën, want dat zit gewoon ingebed in de gemeentelijke cycli, maar over allerlei verantwoordingsrapportages. Waarom de bouw drie maanden later start, of waarom de verkoop zes maanden later begint. Daar ga ik me dus niet druk over maken. Als je met zo’n gebied bezig bent dan heb je het over de lange termijn. Het gebeurt dan wel eens dat contracten heel erg traag tot stand komen om allerlei redenen. Natuurlijk meld ik dat soort dingen, maar ik probeer de bureaucratie tot een noodzakelijk minimum te beperken.

Piushaven

Is dat net zo makkelijk als dat het klinkt, de bureaucratie tot een minimum beperken?

Mijn voordeel is dat ik dit werk al dertien jaar doe. Ik ken de collega’s en vooral de politiek goed. Met name met de wethouder heb ik hele korte lijntjes en we hebben vertrouwen bij de raad opgebouwd . Om een voorbeeld te noemen, als je iets met de wethouder wil bespreken moet je eigenlijk een memo maken en die drie werkdagen van tevoren aanleveren zodat het kan worden goedgekeurd door de opdrachtgever. Dat werkt niet voor mij. Ik spreek de wethouder frequent en we appen ook als het nodig is. Kijk, als er collegenota’s zijn, of raadsstukken, dan werk ik natuurlijk keurig volgens het systeem. Maar er zijn vaak ook kleinere dingen met grotere effecten in het gebied die spelen en dan zijn informele contacten erg belangrijk. Daarom nodigen we ook twee keer per jaar de raadsleden uit in de Piushaven. Dan staan we met z’n allen bij de maquette en vertellen we gewoon het hele verhaal, ook geregeld met de ontwikkelaars erbij. Er hoeven dan geen besluiten te worden genomen, maar zo blijven de raadsleden wel goed op de hoogte. De kritische vragen van de raad komen toch wel, maar dat gebeurt in de raadszaal. Maar het is belangrijk dat je benaderbaar bent en ze vertelt hoe het zit. 

Hoe onafhankelijk moet een gebiedsregisseur eigenlijk zijn? Maakt het uit of hij/zij verbonden is aan een marktpartij of aan een overheidsorganisatie? Of kan het beter een buitenstaander zijn?
Nee, dat maakt volgens mij niets uit. Ik ben bijvoorbeeld van de gemeente, maar gedraag me onafhankelijk. In mijn geval is het een voordeel dat er korte lijnen binnen de organisatie zijn. Het is, denk ik, zeker geen wetmatigheid dat mensen van buiten meer bereiken.

Naast de Piushaven werkt u  ook aan het Koningplein. Welke lessen zijn trekken uit deze gebiedsontwikkelingen?
Bij het Koningsplein ben ik eigenlijk op dezelfde manier aan de slag gegaan als met de Piushaven: samenwerken, korte lijnen, openheid en duidelijkheid. Het Koningsplein is de schakel tussen de Piushaven en het centrum van de stad. Onder dat Koningsplein ligt een vijftig jaar oude parkeergarage, het plein ziet er niet uit en vanwege de constructie is het dek ongeschikt voor het houden van grote evenementen. Festiviteiten worden nu gehouden op de cityring, en daardoor komt de bereikbaarheid van de binnenstad in het gedrang. Het gaat hier dus om de balans tussen ruimte voor evenementen, de bereikbaarheid en de parkeercapaciteit van de binnenstad en de wens om een groenere openbare ruimte. De ontwikkeling van de Piushaven, het oplossen van de Koningspleinproblematiek; bij dat soort gebiedsontwikkelingen spelen er veel belangen. Mijn uitdaging als gebiedsregisseur is om daar met z’n allen op zo’n manier uit te komen dat de stad er ook daadwerkelijk beter van wordt.

Tijdens het internationale INTA-congres voor gebiedsontwikkeling op 16 en 17 april in Malmö geeft Thérèse Mol een workshop over samenwerking en verbinding.

www.piushaven.nl

Thérèse Molwerkt sinds 2003 bij de gemeente Tilburg als gebiedsregisseur van de Piushaven. Daarvoor werkte ze 13 jaar als consultant bij ICS adviseurs. Therese Mol studeerde architectonisch en stedenbouwkundig ontwerpen aan de Technische Universiteit Eindhoven.