Opinie COLUMN Waar denk je aan, bij de titel van deze column? Londen, New York, Hong Kong? Amsterdam misschien? Dacht ik al. Beetje uitgekauwd, is het niet? En relatief gezien zijn deze steden nu ook weer niet zo heel internationaal. Met het oog op de vakantie stip ik graag wat waarlijk internationale steden aan. Gewoon, omdat het leuk is, maar ook omdat we er daadwerkelijk iets van kunnen leren.
Benidorm: toerisme
Deze Spaanse kuststad telt ruim 60.000 eigen inwoners, maar in het toeristische hoogseizoen ziet ze haar bevolking oplopen tot boven het half miljoen. Er wordt beweerd dat Benidorm na Parijs het hoogste aantal hotelbedden van Europa heeft, wat het naar verhouding wellicht Europa's meest internationale stad maakt. Het mooie weer, de skyline en de internationale bezoekersschare geven de stad iets kosmopolitisch, maar tegelijkertijd iets kunstmatigs. Een nepstad, waar het weinige eigen volk slechts vermaak produceert voor een consumerend vreemdelingenlegioen.
Tanger: wildwest
Nu ligt Tanger in Marokko, maar In de decennia rond de Tweede Wereldoorlog was het letterlijk een internationale stad, een zone behorend tot geen enkel land. Het was destijds daarom een mekka voor avonturiers, internationale zakenlieden, smokkelaars, excentrieke miljonairs, gangsters, geheim agenten, spionnen en speculanten uit alle windstreken. Er circuleerden grote hoeveelheden buitenlands kapitaal. Het roept James Bond-achtige sferen op: romantisch, maar erg rauw en uiteindelijk niet de plek waar de meesten van ons zouden willen leven. Het is dit soort stad dat je krijgt als er geen nabije overheid is.
Abu Dhabi: gastarbeid
Dit is een van de weinige steden waar de meerderheid van haar werkende inwoners geen officieel inwoner is. Buitenlander dus, immigrant, expat, gastarbeider. Zo’n tachtig procent van de ‘bevolking’ komt uit landen als India, Pakistan, Bangladesh, Filippijnen, Engeland en vele andere. De netto migratieratio (jaarlijks migratiesaldo gedeeld door de bevolking) is een van de hoogste ter wereld. Aangezien veel gastarbeiders man zijn, heeft Abu Dhabi een van de grootste mannenoverschotten ter wereld. Ze werken hard, maar hebben weinig rechten en bouwen geen evenwichtige gemeenschappen op.
Lviv: geopolitiek
Het fraaie West-Oekraïense Lviv heeft een tragische en tumultueuze geschiedenis achter de rug. Dat blijkt alleen al uit haar vele voormalige namen: Lvov, Lwów, Lemberg, Lemberik, Léopol. De stad is lang speelbal geweest van komende, verschuivende en gaande natiestaten in Midden-Europa. Polen, Habsburgers, Joden, Russen, Oekraïeners: allemaal hebben ze er een belangrijke rol gespeeld. In de Tweede Wereldoorlog was de stad een hel. De stad koos veeleer niet zelf voor haar rol op het internationale schaakbord, maar was te onmachtig om rustiger wateren op te zoeken. Een stad die in veel opzichten slachtoffer van internationale krachten is geweest.
Monaco: vestigingsklimaat
Deze stad aan de Cote d’Azur vervult het tegenovergestelde van een slachtofferrol. Zij staat symbool voor de magnetische kracht die een zachtmoedige belastingdienst uitoefent op een zeer internationale elite. Met fiscale krachten is het uitsorteringsproces zo ver doorgevoerd dat er voor modale mensen geen reden en geen mogelijkheid meer is om er te wonen. Het is er rijk, zeer internationaal en fraai, maar met uitgebalanceerde gemeenschapsvorming heeft het niets meer te maken. En het ondergraaft de schatkisten van alle omringende landen. Monaco is internationaal bij uitstek, maar zet tegelijk de internationale solidariteit onder druk.
Wageningen: brainpark
Een landbouwuniversiteit en aanverwante instellingen met 12.000 studenten en ruim 7.000 medewerkers in een provinciestadje van slechts 38.000 inwoners. De sfeer is er zeer internationaal, met studenten en werkenden uit meer dan honderd landen. Veelzeggend is de naam van het instituut: ‘Wageningen University en Research’. Een flink deel van de opleidingen is dan ook geheel of gedeeltelijk in het Engels. Zoals bij meer kleine steden met een grote universiteit domineert het opleidingsinstituut de lokale maatschappelijke en politieke verhoudingen, maar is er tegelijk een sterke tweedeling voelbaar. De universiteit als geïsoleerd brainpark, met meer contacten op andere continenten dan met de volksbuurten eromheen.
Den Helder: marine en roti
Alleen al de wijk Nieuw Den Helder telt onder haar 13.000 inwoners meer dan honderd nationaliteiten. Vanwege de marine wonen er zoveel Antillianen en Nederlanders met banden op Curacao, dat een lijndienst tussen Den Helder Airport en Willemstad weleens rendabel zou kunnen zijn. Den Helder staat tevens model voor vele goedkope suburbane wijken en gemeenten in Nederland, die langzaam internationaler worden. Centrale, grote steden worden de laatste tijd rijker en cultureel homogener, terwijl de multiculturele samenleving zich daarbuiten ontvouwt. Voor de Coffee Company ga je naar het door de A10 omsloten Amsterdam, maar voor de roti-shop moet je steeds vaker naar Nieuw Den Helder, Purmerend of Nieuwegein.
Dit lijstje laat zien dat internationalisering leuk kan zijn, maar niet inherent goed is en dat het debat daar dus over mag worden gevoerd. Internationalisering is meestal ook niet onafwendbaar, want er zijn vele minder internationale steden. Je zou kunnen zeggen dat er een optimum is, en dat internationalisering een punt kan passeren waarna de stad uit haar evenwicht raakt. De vraag is: heeft jouw stad dat punt al bereikt of niet?
Coverfoto: "36030-Benidorm" (CC BY 2.0) by xiquinhosilva
Dit artikel verscheen eerder op stadszaken.nl.
Cover: ‘benidorm’
Door Martin van der Maas
Planoloog bij de gemeente Amsterdam
