Waterliniemuseum Fort bij Vechten

Verborgen erfgoedparel komt tot leven

In 2006 schreven Staatsbosbeheer, Provincie Utrecht en projectbureau Nieuwe Hollandse Waterlinie een competitie uit onder 4 partijen: 1 landschapsbureau, 2 architectenbureaus en 1 restauratiearchitect. Het leidde tot een opdracht voor het schrijven van een masterplan. Doel: Het omvormen van het ontoegankelijke fort tot een gebied waar een langdurige en culturele exploitatie mogelijk wordt. Dit met behoud van de vele natuur- en historische waarden. Middels verschillende aanbestedingen zijn ontwerpende & uitvoerende partijen geselecteerd. Het fort, tussen 1867 en 1900 gebouwd als onderdeel van de Hollandse Waterlinie, was de afgelopen decennia overgroeid en uit het zicht geraakt. De keuze het fort zelf als onderdeel van het Liniemuseum te benutten betekende naast behoud van het Rijksmonument ook een nieuw leven voor het fort en een nieuw recreatiegebied in de omgeving van Utrecht.

Sublieme ingreep

De restauratie van het fort en aanleg van een bezoekerscentrum met bijbehorende publieksfuncties hebben het park terug in de samenleving gezet. Met een sublieme ingreep in de vorm van een gereconstrueerde strook van 80 x 450 meter, diagonaal over het fort , heeft architect Penne Hengelbroek ruimte gerecreëerd voor verwondering en waardering voor 19e eeuwse ingenieurskunst en de opnieuw zichtbaar gemaakte natuurwaarden van het nog overgroeide deel van het fort. Voor de rijke flora en fauna op het fort zijn talloze voorzieningen getroffen.

Het verhaal van de Waterlinie

Met de essentiële keuze om het fort voor het publiek toegankelijk te maken en het te benutten voor het Waterliniemuseum komt de rijke en voor Nederland zo iconische geschiedenis van de Waterlinie letterlijk naar je toe. Volgens de jury is het is daarmee een zeer waardevolle gebiedsontwikkeling. In verschillende, deels ondergrondse, gebouwen en op het terrein zelf worden de belangrijkste aspecten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie op een vernieuwende manier ervaarbaar gemaakt. Hiermee heeft het Waterlinie een enorme potentie voor het Nederlands toerisme.

Bovendien is het fort als gebied geschikt gemaakt als openbaar toegankelijk recreatiegebied. Dit in combinatie met tal van wandelingen door het gebied en de Romeinse archeologie van het nabijgelegen Castellum Fectio geeft de recreatie van de oostkant van Utrecht een enorme stimulans. Door het gratis toegankelijk zijn van het terrein is het gebied een belangrijke recreatieve aanvulling op het drukke Amelisweerd. Fort bij Vechten en het vernieuwde Waterliniemuseum zijn op sublieme wijze getransformeerd en opengesteld voor publiek. Het heeft alles in zich om een groot succes uit te groeien. Het project is dan ook mede beloond voor wat het zou kunnen worden.

Ingrepen

De vele duurzame ingrepen, een zeer goed uitgevoerde combinatie van renovatie, restauratie en transformatie, hebben voor een fantastische uitwerking van de transformatie van een defensiegebied naar een publiek gebied geleid. De nieuwe ontsluiting van het buitenfort, een diagonaal geplaatste toegangsbrug en een dwarsdoorsnede van een fortwal à la Michael Heizer, het nieuw aangelegde parkeerveld, ingrepen in de diverse paviljoens en het ondergronds toegankelijk maken van een ondergronds bouwwerk tonen en passent het ingenieuze water-win-systeem. Met de 8 miljoen Rijksvastgoed die op de markt komt, hoop je dat ze een voorbeeld nemen het Waterliniemuseum Fort bij Vechten.

Leerpunten van Fort bij Vechten:

• Zorgvuldigheid loont;

• Het is goed is om geen concessies te doen;

• Je moet je durven beperken (strook + mooiste ruimte onontwikkeld laten);

• Een verborgen parel aan erfgoed kun je opnieuw tot leven brengen;

• Door krimp gaan we inzien dat plattelandsontwikkeling lang een ondergeschoven kindje is geweest.

Inzender: Jonathan Penne Architecten

Mede-inzenders: Jonathan Penne Architecten, West 8 Landscape, Rapp+Rapp, K2, Studio Anne Holtrop, Parklaan Landschapsarchitecten, Heijmans, vd Ven, Heijmans Restauratie, Staatsbosbeheer, Gemeente Bunnik, Nieuwland, Chris Will, Grondmij, Tauw, Royal HaskoningDHV, Provincie Utrecht, Staatsbosbeheer, Projectbureau Nieuwe Hollandse Waterlinie