'We moeten accepteren dat pech en risico’s bij het leven horen'

Interview Hugo Keuzeman over brandende kwesties doorgeslagen risicomanagement

'Natuurlijk is het verschrikkelijk als mensen pech hebben en bijvoorbeeld ziek worden of een financiële strop halen. Het is logisch dat we proberen risico’s te beperken of te verzekeren. Maar we moeten ook accepteren dat pech bij het leven hoort en louterend kan werken.

Het is belangrijk om een onderscheid te maken tussen verschillende soorten pech. Als je wordt geboren met een beperking of minder hersens hebt, is het goed dat je een beroep kunt doen op de solidariteit van anderen. Daarom belasten we hogere inkomens zwaarder dan lagere en proberen we mensen uit zwakke groepen op allerlei manieren kansen te geven om zich te ontwikkelen. Deze vorm van compensatie voor pech is goed voor de samenleving: het bevordert de cohesie. Dat is ook goed voor de economie. Uit onderzoek van de Oeso blijkt dat de groei afneemt als de ongelijkheid in de samenleving te groot wordt. Maar als je de risico’s helemaal probeert weg te nemen, speculeren mensen erop dat ze toch wel worden geholpen door de overheid en gaan ze roekeloos of afhankelijk makend gedrag vertonen. We moeten op dit gebied zoeken naar een nieuw evenwicht.

De Nederlandse spaarders van Icesave kozen indertijd voor een hogere rente: ze wilden het onderste uit de kan hebben. Toen Icesave omviel, werd de dekking van het depositogarantiestelsel door minister Bos van Financiën verdubbeld tot € 100.000. Dat had hij nooit moeten doen. Want wie risico neemt, moet ook op de blaren zitten als het misgaat.

Sinds de crisis is er de reflex om de financiële sector steeds meer aan banden te leggen. De rapportageverplichtingen worden strenger en de toezichthouders bemoeien zich intensief met de benoeming van bestuurders en commissarissen. In de zorg kun je je als bestuurder laten accrediteren. Dat is modieuze kolder. De economie wordt door deze risicofobie zozeer lamgeslagen dat dit onze concurrentiepositie schaadt, want in de opkomende Aziatische landen zijn de regels veel minder streng. In de zorg en het bedrijfsleven is er nu heel veel aandacht voor “integraal risicomanagement”. Overal worden risico’s geïdentificeerd en worden beheersmaatregelen genomen of beschreven.

Maar we gaan te ver. Is het echt nodig dat er twee verpleegkundigen aanwezig zijn als er in het ziekenhuis een infuus wordt aangelegd, zoals het protocol voorschrijft? Terwijl in het traject dat daaraan voorafgaat veel vaker iets misgaat? Patiëntveiligheid moet centraal staan, de patiënt mag geen pech hebben. Maar we moeten ons ook realiseren dat een arts bij een behandeling soms risico’s moet nemen. Een riskante operatie kan noodzakelijk zijn om een leven te redden.

We zien nu dat schandalen bij bedrijven en woningbouwcorporaties breed worden uitgemeten, waardoor de politiek in de verleiding komt strengere regels te stellen. Terwijl transparantie en angst voor de schandpaal betere middelen zijn om gedragsverandering te bereiken. Nietsdoen is vaak het sterkste antwoord dat een politicus kan geven.

Deze tijd vraagt om snel inspelen op veranderingen en daar horen risico’s bij. We moeten erkennen dat er soms iets mis moet gaan om verder te komen.’

CV Hugo Keuzenkamp

1961 Geboren in Rijswijk
1979-1986 Studie economie, Universiteit van Amsterdam
1986-1987 MSc, London School of Economics
1994 Promotie economie, Tilburg
1996-2000 Hoofdredacteur Economisch Statistische Berichten
2000-2003 Directeur Stichting voor Economisch Onderzoek
2004-2006 Directeur Delta Lloyd Zorg
2000-heden Hoogleraar toegepaste economie, later verzekeringskunde, UvA
Sinds 2007 Lid Raad van Bestuur Westfriesgasthuis

Inspiratiebronnen

Winston Churchill
‘Zijn memoires over de Tweede Wereldoorlog zijn heel interessant voor bestuurders van nu. Hij zocht soms grote risico’s op, maar hij liet zich niet afschrikken en maakte duidelijk dat offers nodig zijn om een hoger doel te kunnen bereiken. Hij motiveerde zijn troepen door aan het front in Noord-Afrika en Normandië te verschijnen.’

Barack Obama
‘Het is niet zozeer zijn presidentschap dat me inspireert, als wel het feit dat een man met zijn achtergrond erin is geslaagd om in het Witte Huis te komen. Sociale ontwrichting kenmerkte zijn jeugd in Hawaï en Indonesië, maar het lukte hem zich te emanciperen. Van dubbeltje tot kwartje: een prachtig rolmodel.’

Tony Atkinson
‘Deze bescheiden Britse micro-econoom, die verbonden is aan de London School of Economics, liet me daar zien hoe je abstracte kwesties tot hun essentie kunt terugbrengen. Van hem heb ik geleerd hoezeer de economie ons kan helpen om de wereld te begrijpen en waar je wel en geen effecten kunt verwachten als je de wereld wilt verbeteren.’