'Wij wilden de vastgeroeste samenleving in beweging brengen'

De nadruk op de sociale aspecten van de ruimtelijke ordening loopt als een rode draad door Lichers loopbaan. 'Naar eigen genoegen kan ik wel zeggen. Toen ik begon in '68 stond West- Europa op zijn kop, en ook in Amsterdam daalden de stofwolken van deze "revolutie" neer. Net als vele andere jongeren wilde ik de vastgeroeste samenleving in beweging brengen. Daar moest ook het vakgebied zijn steentje aan bijdragen, door gebruik te maken van inspraak en onderzoek om helder te maken wat er wel of niet functioneert in een wijk en waar de belangrijkste kansen liggen om een buurt beter leefbaar te maken. Daar zijn aile disciplines voor nodig. Stedenbouw is de symbiose tussen sociaaleconomische aspecten, technisch onderzoek en ontwerp - en niet minder dan dat', betoogt hij.

Beeld en vorm

'Wij denken tegenwoordig dat stedenbouw een discipline op zichzelf is, maar het is een collectieve aanpak van allerlei soorten onderzoek en ontwerp, zoals Van Eesteren en Lohuizen die al bedreven. In de huidige cultuur, die sterk gericht is op beeld en vorm, heeft men nog al eens de neiging inhoud en betekenis naar de achtergrond te schuiven.'
Licher illustreert zijn stellingname met een schema: 'Elk ruimtelijkeordeningsproject moet uitgaan van drie centrale thema's: de sociale analyse, de kwaliteit van de fysieke omgeving, en ten slotte de esthetische kwaliteit en de gebruiksmogelijkheden. Met dit schema kun je aile beroepsgroepen bij een plan betrekken en creeer je begrip voor een aanpak, waarbij geen enkele discipline boven een andere staat.
Dan pas kun je spreken van integrale stedenbouw. Voorwaarde is daarbij wel dat je voldoende tijd voor onderzoek uittrekt en dat je een talentvolle projectbegeleider hebt die de disciplines tot integratie in het ontwerp kan laten komen.'

Samenhang

'Het vervelende is dat wij in Nederland onderscheid maken tussen de ontwerpers en ingenieurs enerzijds en de sociaal opgeleiden anderzijds. Pasin 1998 fuseerden de in 1935 opgerichte BNSen de toen tien jaar oude BNPtot de BNSP.Ik heb daar als lid van het comite van aanbeveling mijn steentje aan bijgedragen. Om die samenhang ook daadwerkelijk uit te dragen hebben we toen een aantal onderzoeksvragen op uiteenlopende schaalniveaus uitgewerkt waarbij aile aspecten van het vakgebied aan bod kwamen om zo de interdisciplinaire aanpak te bevorderen. 'De BNSPzou wat mij betreft drie rollen moeten vervullen. Het stimuleren van een integrale werkwijze is daar de eerste van. Daar hoort het organiseren van cursussen en studiedagen bij. De tweede rol betreft de belangenbehartiging en het uitdragen van de beroepsethiek. Daar zou wei een tandje bij kunnen', vindt Licher. 'En ten slotte moet de bond zijn opvattingen over actuele vraagstukken uiten in het vakdebat op nationaal en regionaal niveau. En daar kom ik de BNSPniet tegen', stelt hij.

Denkstramien

Licher betreurt het dat de nieuwe Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte van het kabinet conceptloos is. 'Het is van belang een gezamenlijk begrippenkader en denkstramien te hebben. Een concept bindt mensen, het stuurt gelden middelen. Deze laatste nota doet slechts wat slagen in de ruimte.' Licher heeft zelf wei ideeën voor concepten. Zoals de Randstadmetropool. 'Als we een metropolitaan woon- en werkmilieu willen stimuleren in het sociaaleconomisch zwaartepunt van Nederland, hoe doen we dat dan? Daarvoor moet je samen aan tafel onderzoeken en ontwerpen, om eentoekomst beeld te schetsen van de metropool Randstad die internationaal van groot belang is. Hoe ziet dat eruit, naar inhoud, functie en vorm? Als je dat weet gaan mensen erin geloven en wordt er geld voor vrijgemaakt. Dat geef ik je op een briefje!'

Aan de slag

Ook voor krimp, betoogt Licher verder, is het nodig concepten te formuleren. 'Van de krimpgebieden van Nederland, alle perifeer gelegen, zie je dat de stedelijke gebieden die vlak over de grens liggen helemaal niet krimpen. Denk maar aan het Ruhrgebied, Antwerpen, Luik, Brugge, Gent. Daarmee moet je aan de slag op regionaal grensoverschrijdend niveau. Het is belangrijk om de tijd te nemen voor goed onderzoek,dat dieper gaat dan de regelmatig gehoorde praatjes voor de vaak. Wat staat stil in deze gebieden, wat beweegt er, wat kan bewogen worden? Dan pas komt er een beeld boven tafel aan de hand waarvan je een concept kunt formuleren.' Ais derde suggestie noemt Licher het infrastructurele vraagstuk: 'Wat is voor Nederland als metro pool belangrijk? De luchthaven en de zeehavens vragen om uitstekende verbindingen met het achterland. Wat komt daar allemaal bij kijken aan maatregelen, welke sociale, economische en technische effecten heeft dat? Werk bijvoorbeeld uit hoe het drukke vrachtverkeer kan worden gescheiden van het overige verkeer, met alles wat daarbij hoort aan voorzieningen. Dit soort thema's geeft richting aan het vak.'