Zo zet ChatGPT gebiedsontwikkeling op scherp

“Het Merwe-Vierhavengebied (M4H) wordt een innovatief en levendig woon-werkmilieu, waar de nieuwe economie en de nieuwe samenleving samenkomen. Het gebied wordt een proeftuin en etalage voor de innovatieve maakindustrie, waar nieuwe technologieën worden uitgedacht, getest en toegepast. Het gebied wordt ook een ontmoetingsplek en inspiratiebron voor diverse doelgroepen en disciplines, waar creativiteit, cultuur, sport en gezondheid bloeien. Het gebied wordt tenslotte een voorbeeld van duurzame en circulaire gebiedsontwikkeling, waar water, groen, energie en mobiliteit slim worden geïntegreerd.”

Dit is een visie op de binnenstedelijke gebiedsontwikkeling in het Merwe-Vierhavengebied in Rotterdam. De tekst heb ik niet alleen geschreven, ChatGPT heeft me daarbij geholpen.

Hulpmiddel in proces

De collage van de vier renders die boven dit artikel staat, heeft ChatGPT ook gemaakt. ChatGPT is namelijk een hele fijne sparringpartner in creatieve en analytische processen, zoals gebiedsontwikkeling. Ondanks alle hype rondom ChatGPT zie ik nog maar heel weinig mensen, zeker binnen het vakgebied van gebiedsontwikkeling, die het daarvoor inzetten. In dit artikel leg ik daarom kort uit wat ChatGPT doet en waar het goed en minder goed in is. Vervolgens geef ik aan de hand van een concrete gebiedsontwikkeling vier tips over hoe we ChatGPT kunnen inzetten als hulpmiddel in het creatieve en analytische proces dat hoort bij een gebiedsontwikkeling.

Wat is ChatGPT?

ChatGPT is een AI-model dat in staat is om menselijke antwoorden te genereren op vragen in een gespreksvorm. Het gebruikt een gigantische hoeveelheid data om patronen te ontdekken in wat mensen zeggen. Het gebruikt deze patronen om antwoord te geven op vragen die je het stelt. Een simpel voorbeeld (dat veel bekender is) is het gebruik van de autocomplete functie in e-mailprogramma’s die zinnen afmaakt. Als je in Outlook of Gmail ‘Thanks for your’ typt, dan zal het e-mailprogramma ‘response’ suggereren: het doet een voorstel om de zin af te maken. Het doet dat, omdat het weet dat mensen vaak dit soort zinnen aan het begin van een email zetten.

ChatGPT werkt op een vergelijkbare manier, maar dan veel geavanceerder. Als je het een vraag stelt, voert het allerlei berekeningen uit om te bepalen wat de meest waarschijnlijke manier is om op die vraag te antwoorden.

Een van de grootste misvattingen rondom ChatGPT is dat het een kennisbank is. ChatGPT gebruikt het internet van voor september 2021 als databron. Daar zit natuurlijk superveel waardevolle informatie in, maar het kent ook beperkingen. Het is inmiddels niet alleen redelijk gedateerd, het bevat ook een hoop biases en andere beperkingen van informatie op het internet.

De kracht van ChatGPT zit veel meer in het vermogen van de tool om te beredeneren, op basis van informatie die we het geven. ChatGPT kan logische en analytische verbanden ontdekken en op basis daarvan gesprekken met je voeren. Dat maakt het een ideale sparringpartner als je in een creatief en analytisch proces zit. Hoe kunnen we de beredeneer-kracht van ChatGPT het beste inzetten als we een concept voor een gebiedsontwikkeling willen uitwerken? Vier tips kunnen daarbij helpen (met een nul-tip daarbij):

Tip 0: Gebruik geen ChatGPT

Voor de meeste vragen gebruik ik liever Bing AI dan ChatGPT. Bing AI is Microsoft’s variant van ChatGPT en dat werkt beter om een aantal redenen:

1. Het gebruikt een nieuwere versie van de techniek onder ChatGPT. Microsoft is een van de investeerders in OpenAI, het bedrijf achter ChatGPT. Daarom had Microsoft als eerste toegang tot GPT-4, de nieuwere variant van het taalmodel waar ChatGPT haar intelligentie uithaalt. Via ChatGPT zelf moet je betalen voor GPT-4, via Bing AI mag je het gratis gebruiken.
2. Bing AI is aangesloten op het live internet. Zoals ik hierboven al schreef, weten veel mensen niet dat ChatGPT geen connectie heeft met het internet, waardoor het geen toegang tot actuele informatie heeft. Bing is wel aangesloten op het internet, waardoor het informatie op het internet kan opzoeken en daar haar bronnen bij kan vermelden.
3. Bing AI heeft verschillende modussen, waaronder een creatieve modus. Uit eigen ervaring weet ik dat die modus zich goed leent voor een brainstorm-achtig proces.

Tip 1: Geef het een compliment

Een taalmodel als Bing AI en ChatGPT werkt beter als het weet dat het een bepaalde rol moet aannemen. Dan weet het namelijk beter wat we ervan verwachten. In het kader van dit artikel wil ik dat Bing AI de rol van een ontwikkelaar op zich neemt die samen met mij een goed concept kan uitwerken. Stel je dus voor wie je ideale sparringpartner zou zijn in deze situatie. Je kunt zelfs vragen of Bing AI de vragen beantwoordt, zoals je favoriete stedenbouwer of gebiedsontwikkelaar. Het zal informatie putten uit haar of zijn werk om je te helpen.

Ik heb het nu redelijk simpel gehouden met de volgende instructie: “Je bent een gebiedsontwikkelaar met 15 jaar ervaring in het realiseren van succesvolle concepten.” Je kunt dit nog veel specifieker maken, bijvoorbeeld door aan te geven dat zij of hij altijd tenders wint of dat zijn gebiedsontwikkelingen uitblinken in duurzame, inclusieve en toekomstbestendige gebieden.

Een belangrijk voordeel van deze strategie is dat je voorkomt dat er saai en gemiddelde antwoorden uitkomen. Een van de eerste kritieken op ChatGPT was dat de antwoorden te doorsnee waren. Dat klopt en dat is ook logisch. Dit soort taalmodellen maken gebruik van statistische berekeningen om een ‘waarschijnlijk’ antwoord voor te stellen. Dat ‘waarschijnlijke’ antwoord zal eerder in het midden van de mogelijkheden liggen dan aan de buitenranden waar de creatieve en uitzonderlijke antwoorden zich bevinden. Door goede instructies te geven, laat je ChatGPT weten dat je juist op zoek bent naar deze creatieve en uitzonderlijke antwoorden.

Tip 2: Geef zoveel mogelijke relevante context

Zoals ik al eerder zei, is ChatGPT geen goede kennisbank. Dat betekent dat je het moet voeden met relevante achtergrondinformatie om tot goede resultaten te komen. Omdat Bing AI aangesloten is op het internet, kun je links naar websites geven waar het informatie vandaan kan halen. Hierbij kun je denken aan gebiedsvisies, bestemmingsplannen, onderzoeken en rapportages die al over het gebied zijn gedaan. Je hoeft niet alle bronnen voor te kauwen. Je kunt ook meegeven wat relevante bronnen kunnen zijn, bijvoorbeeld: “Gebruik alleen betrouwbare bronnen zoals gebiedsontwikkeling.nu en de site van de gemeente Rotterdam.”

Tip 3: Divergeer en convergeer

In elk creatief proces werkt het beter om eerst te verkennen wat er allemaal mogelijk is, voordat je dit concreet probeert dit te maken. Zo werkt dit ook in de interactie met Bing AI. Na het complimentje en de achtergrondinformatie is het belangrijk dat je aangeeft wat je nu van Bing AI verwacht. In dit geval heb ik het volgende gevraagd: “Geef me vijf creatieve concepten die aansluiten bij de behoefte in het Merwe-Vierhavengebied en die aansluiten bij de wensen, eisen en visie van de gemeente Rotterdam.”

Bing AI suggereerde vervolgens onder andere een circulair woon-werkcomplex, een creatief en cultureel centrum en een maritiem park met een drijvend dorp:

“Een maritiem park met een drijvend dorp, een waterplein en een havenmuseum. Het park viert de historische en toekomstige verbinding tussen de stad en de haven. Het dorp biedt flexibele woon- en werkunits die zich aanpassen aan de waterstand en het klimaat. Het waterplein fungeert als een recreatieve en educatieve ruimte die het waterbeheer zichtbaar maakt. Het havenmuseum vertelt het verhaal van de havenontwikkeling en de innovaties die daaruit zijn voortgekomen.”

Niet alle concepten waren even sterk, dus ik heb gevraagd om de eerste drie concepten verder uit te werken in een visie en een concrete invulling met aandacht voor onder anderen het programma, de stedenbouwkundige inpassing, de doelgroep, architectonische suggesties en welke rol duurzaamheid daarbij speelt. Als extra suggestie heb ik meegegeven om zo concreet mogelijk te worden.

De uitwerking van het circulaire woon-werkcomplex zag er zo uit:

“Het circulaire woon-werkcomplex biedt ongeveer 300 woonunits en 200 werkunits, die variëren in grootte, type en prijsklasse. De woonunits zijn vooral bedoeld voor starters, studenten, jonge professionals en creatieve ondernemers, die op zoek zijn naar betaalbare en duurzame woonruimte in een dynamische omgeving. De werkunits zijn vooral bedoeld voor innovatieve makers die werken met duurzame materialen en technieken, zoals circulair bouwen, biobased materialen, 3D-printen en robotica. De werkunits zijn flexibel in te delen en te combineren, zodat er ruimte is voor samenwerking en kruisbestuiving. Het complex heeft ook een aantal gemeenschappelijke voorzieningen, zoals een co-working space, een café-restaurant, een winkel en een educatief centrum.”

Mij vielen direct twee dingen op:

1. De getallen zijn uit de lucht gegrepen. Op basis van de gegeven informatie kan Bing AI niet tot zulke aantallen komen, dit moet je dus met een korreltje zout nemen en er vooral zelf aan blijven rekenen.
2. Je kunt buzzword-bingo spelen met deze tekst. Dat kan misschien storend zijn, maar het geeft wel weer dat het in staat is om te vatten wat er op dit moment speelt in gebiedsontwikkeling. Door instructies mee te geven om bepaalde concepten te vermijden en andere juist belangrijker te maken, kun je meer je eigen visie erin terug laten komen, in plaats van dat je afhankelijk wordt van de trends die Bing AI tegenkomt.

Tip 4: Visualiseer het eindresultaat

Naast taalmodellen (zoals ChatGPT en Bing AI) zagen we vorig jaar ook de opkomst van text-to-image modellen: AI-modellen die op basis van tekst afbeeldingen kunnen genereren.

Je kunt Bing AI vragen om instructies te geven aan tools als Stable Diffusion, Midjourney of DALL-E om het uitgewerkte concept te visualiseren. Hieronder is bijvoorbeeld de afbeelding te zien die Stable Diffusion genereerde voor het circulaire woon-werkcomplex op basis van een instructie via Bing AI.

Experimenteer en leer

Nu wil ik niet beweren dat deze uitwerking voor Merwe-Vierhavens in gebouwde vorm de NEPROM-prijs voor de beste gebiedsontwikkeling zal winnen. Wat ik hiermee wel wil aantonen, is dat met relatief weinig aanwijzingen, Bing AI een concept en een programma van een gebiedsontwikkeling kan uitwerken – tot iets dat in ieder geval ergens op slaat. Dit wordt alleen maar beter op het moment dat slimme en creatieve gebiedsontwikkelaars extra informatie aan het model meegeven over wat ze proberen te bereiken en wat volgens hen slimme ideeën zijn voor de ontwikkeling. In dit voorbeeld heb ik laten zien dat je het kunt sturen door goede instructies en achtergrondinformatie. Daar kun je volledig je eigen draai aan geven, zodat je echt een concept krijgt dat aansluit bij je eigen visie.

Ik wil daarom ook vooral oproepen tot experiment. Ik ben ongelofelijk benieuwd wat goede gebiedsontwikkelaars voor resultaten krijgen op het moment dat ze ChatGPT (of liever Bing AI) gaan inzetten als sparringpartner in een gebiedsontwikkeling – wellicht gebruikmakend met mijn adviezen.