zurich

Zürich en de oplossing voor een overspannen woningmarkt

14 augustus 2017

3 minuten

De reacties op het nieuwe boek van Florida zijn op één punt unaniem: een deel van de negatieve effecten van het succes van steden is dat er niet genoeg centrumstedelijk gebouwd wordt. In The Antlantic en New York Times verschijnen artikelen van economisch geografen van statuur die het bouwen in het weiland beschrijven als urban disagglomeration. Dus de enorme golf aan pleidooien om toch vooral buiten de stad te bouwen kan bij het grofvuil.

Op één punt hebben de apologeten van het bouwen in het weiland wel gelijk: binnenstedelijk bouwen in Nederland is verdomd moeilijk. Niet omdat er geen ruimte zou zijn (wandel eens buiten het centrum van de grote Nederlandse steden en de lage dichtheden en open ruimten werken vervreemdend op de wandelaar). Nee, het zijn de langdurende juridische procedures, de remmende werking van de groene bufferzones, de nimby-houding van stedelingen die het wel gelukt is een plekje in de gewilde stad te bemachtigen, de daaruit voortvloeiende electorale angst, monumenten-anarcho’s, de tuinstad-gelovigen en onwil van ontwikkelaars, die het binnenstedelijk bouwen bemoeilijken.

rom-zurich-limmat

In Zürich lukt het wel. En het lukt ook nog te bouwen voor middeninkomens. De druk op de woningmarkt in Zürich is relatief dezelfde als in Amsterdam. De dunbevolkte stad groeit met ongeveer 5000 inwoners per jaar (400.000 inwoners; 1,5 miljoen in de agglomeratie). Er moet dus ook hier fors binnenstedelijk gebouwd worden. Maar: scheefwonen is verwaarloosbaar, van een overspannen woningmarkt is geen sprake, en middeldure huur wordt in ruime mate aangeboden. Tenslotte: er is doorstroming!! Je gelooft je oren niet. Hoe kan dat?
Dat komt door de Wohnungsbaugenossenschaften. Dat zijn private instellingen die woningen bouwen en verhuren tegen kostprijs. Je kunt je als individu aansluiten bij een Genossenschaft door een aandeel te kopen (niet goedkoop, kan oplopen tot 25.000 euro). De Genossenschaft pacht grond van de gemeente (ook Zürich kent een soort erfpacht), komt met de gemeente overeen ongeveer 10 procent sociaal te bouwen, en realiseert een (of meerdere) complexen met een bewust gemengd aanbod van twee, drie, vier en vijfkamerwoningen. De stad kent rond de 120 Wohnungsbaugenossenschaften.

De Genossenschaft die ik bezocht verhuurde aan een representatieve afspiegeling van de lokale bevolking (ook aan Asylanten!). Menging op leeftijd, opleiding, etniciteit, huishoudentype en kwetsbaarheid. Je hebt recht op een x + 1 woning (waarbij x voor een aantal leden van een huishouden staat). Wordt het huishouden groter of kleiner, dan moet je een woning zoeken die daarbij past. Daar kan de Genossenschaft, die immers een grote woningportefeuille heeft, je bij helpen. De doorstroming in Zürich is mede hierom goed. Is er een tekort aan woningen, dan bouwen de Genossenschaften nieuwe complexen. In overleg met de gemeente. Die, op haar beurt, bouwt voornamelijk voor de sociale woningmarkt (tot ongeveer 25 procent van de woningvoorraad).
De leiding van een Genossenschaft ligt bij de aandeelhouders zelf (one man, one vote). Dat versterkt aantoonbaar duurzaam investeren, aandacht voor de openbare ruimte, (buurt)voorzieningen en nabijheid van het openbaar vervoersnetwerk. Bijgevolg is de woningmarkt in Zürich voor 90 procent een huurmarkt, wat als bijkomend voordeel heeft dat gemakkelijk kan worden doorgeschoven, en de instroom van starters en ex-pats gemakkelijk verloopt. Bovendien: sociale menging.

Het lijkt een werkzaam systeem dat veel verder gaat dan collectief opdrachtgeverschap of een bouwgroep. Waarom doen wij dit dan niet? Het is niet zo één twee drie kopieerbaar. Dit, omdat het begrip Genossenschaft geworteld is in de Zwitserse samenleving die nooit een feodale of andersoortige hiërarchische samenleving is geweest. Het land zelf is een Eidgenossenschaft. Dit komt min of meer neer op de ‘höchste Form der Selbstverpflichtung des Menschen’. Daar zijn we in Nederland nog niet helemaal aan toe.
Wat leren we hier van: centrumstedelijk bouwen kan wel degelijk en een global city is gebaat bij een bijna volledige huurmarkt.


Dit item verscheen eerder op Romagzine.nl


Cover: ‘zurich’


Portret - Jos Gadet

Door Jos Gadet

Hoofdplanoloog Ruimte en Economie gemeente Amsterdam


Meest recent

Laurierkwartier door AM Gebiedsontwikkeling (bron: AM Gebiedsontwikkeling)

AM kijkt achterom voor beter zicht op sociaal duurzame projecten

Stadssocioloog Dylhan Groenendijk ging aan de slag bij AM en wil de sociale impact van het bedrijf verder te vergroten. Hij bezoekt onder meer opgeleverde projecten. Welke indrukken levert die exercitie hem op?

Interview

2 april 2025

SKG Jaarcongres 2025 door Sander van Wettum (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)

SKG Jaarcongres 2025 in teken van bouwen aan nieuw vertrouwen

Het Jaarcongres 2025 van de SKG zit erop. Ruim 200 gebiedsontwikkelaars kwamen samen in de Prodentfabriek in Amersfoort. Dit is het verslag van het plenaire gedeelte van de dag.

Uitgelicht
Verslag

2 april 2025

Fietsen in de Tiengemeten Hoeksche Waard door INTREEGUE Photography (bron: Shutterstock)

Reiziger tussen stad en platteland

De grenzen tussen stad & platteland leken eind vorige eeuw te vervagen. Hoe is de situatie nu en wat is de huidige betekenis van stad, dorp en platteland? Wouter Mensink schreef er een persoonlijk en zeer leesbaar boek over, vindt Ries van der Wouden

Recensie

1 april 2025