Verslag Op 30 oktober kwamen 650 stadmakers samen in Rotterdam op zoek naar opkomende actoren, strategische projecten en de lerende stad. Op verschillende locaties in de stad hoorden zij de verhalen van stadmakers en in de foyer van de Rotterdamse Schouwburg presenteerden de stadlabs hun opbrengst. Halverwege de dag gaf de Amerikaan Alexandros Washburn zijn review over Rotterdam tijdens zijn keynote-lezing in de grote zaal, in het teken van de 7de editie van het Guest Urban Critic-programma. Sinds 2009 nodigt de Van der Leeuwkring jaarlijks een internationale Guest Urban Critic uit in de havenstad die vanuit ervaring de Rotterdamse praktijk en ontwikkeling duidt, een spiegel voorhoudt en internationaal positioneert. Dit jaar is er gewerkt aan het thema ‘Infrastructures for Making City’. Eerdere edities waren met Larry Beasley (2009), Allan Jacobs en Elizabeth Macdonald (2010), Patrick Janssens (2011), Alexander Rinnooy Kan (2012), Klaus Overmeyer (2013) en Uli Hellweg (2014). Vorig jaar kreeg de Guest Urban Critic voor het eerst een podium op het Stadmakerscongres. In de week voorafgaand aan het congres wordt de Guest Critic in een programma met ontwerpstudio’s en veldwerk meegenomen door de stad. Washburn’s bijdrage in Rotterdam richt zich sterk op de relatie tussen stadsontwerp en stadmakers: hoe inspireren, sturen en beinvloeden deze elkaar?
Keynote Stadmakerscongres 2015 - Guest Urban Critic: Alexandros Washburn
Keynote-lezing
‘Architecten mogen dan steden bouwen, maar steden bouwen burgers - Afbeelding 1’
Alexandros Washburn was in de periode 2007-2014 Chief Urban Designer van het New York City Department of City Planning, onder burgemeester Michael Bloomberg. Momenteel is hij industry professor en founding director van het Center for Coastal Resilience and Urban Xcellence (CRUX) bij het Stevens Institute of Technology waar hij werkt aan de grootschalige opgave van weerbaarheid tegen klimaatverandering. Hij is intensief betrokken bij de totstandkoming van de New Yorkse Highline en de post-Sandy reconstructie vanwege de desastreuse orkaan.
Washburn doet aan het begin van zijn lezing een Feyenoord sjaal om, alvorens de vraag gesteld te hebben of er fans in de zaal zitten. ‘I feel at home in Rotterdam, it reminds me of Brooklyn’, aldus Washburn.
De laatste jaren steekt hij vaker de oceaan over naar Rotterdam. Zo was Washburn in 2012 nauw betrokken bij de Internationale Architectuurbiënnale Rotterdam (IABR). Onder het thema Making City heeft hij destijds kennis opgedaan van de Rotterdamse praktijk. Samen met Alexandra van Huffelen kochten ze de eerste twee planken van de Luchtsingel.
Alexandros Washburn en Alexandra van Huffelen (Rotterdamse wethouder) kochten de eerste twee planken van de Luchtsingel
‘Architecten mogen dan steden bouwen, maar steden bouwen burgers - Afbeelding 2’
I feel at home in Rotterdam, it reminds me of Brooklyn
Washburn begon zijn loopbaan als architect in Washington D.C., de stad waar hij opgroeide. Zijn bureau won vele prijzen. Echter was hij niet tevreden over zijn werk omdat de stad bergafwaarts ging. Vanuit de gedachte dat politiek meer invloed kan uitoefenen op architectuur ging Washburn, na 5 jaar werkzaam te zijn geweest als architect, stage lopen bij senator Daniel Patrick Moynihan. Een goede keuze: al snel stelde Moynihan hem aan als politiek adviseur. ‘This is my mentor’, er verschijnt een foto van Moynihan op het scherm. De senator beschouwde architectuur als gereedschap om steden te bouwen, en deze steden bouwen burgers.
Resilience
Washburn heeft als missie het beschermen van steden tegen klimaatverandering. In zijn boek ‘the Nature of Urban Design’ is resilience (weerbaarheid en veerkracht) het hoofdonderwerp.
Washburn illustreert het concept risk = probability x consequences aan de hand van orkaan Sandy, die in 2012 langs zijn huis in Brooklyn raasde. Aangezien de consequenties van een orkaan in New York enorm zijn, maakt dit het risico erg groot. Om beter voorbereid te zijn op tegenslagen als Sandy moet de stad volgens Washburn streven naar ‘mitigation’ en ‘adaption’.
Mitigation houdt het minimaliseren van de gevolgen van een ramp in en adaption is het accepteren van een mogelijke ramp. Dit kan door de stad te verduurzamen en veerkrachtig op te stellen.
Washburn vertelt dat hij tijdens orkaan Sandy zijn huis niet verliet, maar bleef om het natuurgeweld en de gevolgen ervan te begrijpen.
We would have killed the heart of our neighbourhood in order to make a few buildings flood-proof. How is that resilient?
Washburn gaat in de video van het IABR in op de vraag hoe je een stad écht resilient – weerbaar – maakt voor klimaatverandering. Je kunt je er tegen weren door bijvoorbeeld de plint te verhogen en de begane grond niet te bewonen, maar zo verdwijnt de levendigheid op straat. De straat is het hart van de gemeenschap. “We would have killed the heart of our neighbourhood in order to make a few buildings flood-proof. How is that resilient?” In plaats daarvan stelt Washburn dat je je ook veerkrachtig kunt opstellen.
Voordeur Washburn's huis in New York met de schildering van de hoogte van het water na orkaan Sandy
‘Architecten mogen dan steden bouwen, maar steden bouwen burgers - Afbeelding 3’
Ook in Rotterdam kunnen we niet om de gevolgen van klimaatsverandering heen, al heeft Rotterdam weinig uitzicht op watersnoodrampen. Washburn’s expertise aangaande de manier waarop kracht én inzet van mensen zelf tot duurzame stadsontwikkeling kunnen komen, is de reden dat AIR met de Van der Leeuwkring juist Washburn uitnodigde om als Guest Urban Critic te reflecteren op de stedelijke ontwikkeling van Rotterdam. Welke verlangens kunnen waargemaakt worden om in Rotterdam te komen tot een prettiger leefomgeving? Dat verlangen komt niet bij de stadsplanner vandaan, maar bij de bewoners.
CRUX heeft een technologisch en leefbaarheids doel. Washburn geeft aan dat dit eerste deel van zijn lezing vooral het technologische deel belichtte. De onderliggende reden voor alles wat stadmakers doen is het maken van publieke ruimte voor publiek vertrouwen: Resilience = social cohesion.
Vanuit deze gedachte is het Brooklyn Bridge Park Wasburn’s favoriete plek, het is een plek waar iedereen komt.
Brooklyn Bridge Park
‘Architecten mogen dan steden bouwen, maar steden bouwen burgers - Afbeelding 4’
Het verbinden van twee werelden
Washburn’s kunde is het koppelen van grote stedenbouwkundige opgaves aan de verbetering van de kwaliteit van de dagelijkse leefomgeving. Dit doet hij door te schakelen tussen ontwerp en besluitvorming. Zodoende weet hij twee werelden te verbinden. Naar aanleiding van de bottom-up verlangens van bewoners om een stad te verbeteren, wordt er top-down gekeken hoe aan deze wensen voldaan kan worden door een bepaald vraagstuk technisch te begrijpen.
Bij een herontwikkeling dien je naar een plek toe te gaan om de wensen van de bewoners te bevatten. Weg van de tekentafel, op naar de stad.
Uitdagingen van de 21ste eeuw samenwerking top-down en bottom-up
‘Architecten mogen dan steden bouwen, maar steden bouwen burgers - Afbeelding 5’
Cities build citizens
Dan volgt het moment waarop Washburn als urban critic en stadsontwikkelaar uit New York de Rotterdammers doceert. Hij benadrukt dat we als stadmakers de verantwoordelijkheid hebben om de kleinste mogelijkheden aan de grootste ontwikkelingen te koppelen. Net als New York heeft Rotterdam overstromingsrisico's; Rotterdam heeft oplossingen tegen deze overstromingen. Echter wijst Washburn ons erop dat we nog een groot probleem voor de boeg hebben: de vluchtelingencrisis. Het is een misvatting dat de vluchtelingencrisis zal zijn opgelost wanneer de burgeroorlog in Syrië eenmaal is beëindigd, aldus Washburn. Volgens Washburn heeft Rotterdam de capaciteit en de mentaliteit om de plek te kunnen zijn waar al die verschillende nationaliteiten zich kunnen vestigen. Rotterdam is er toch al eerder in geslaagd om het met heel veel verschillende nationaliteiten te leven? Rotterdam kan zich verder ontwikkelen als toonnaangevende stad in Europa.
Het doel van een stad is het maken van nieuwe burgers.
Architecten mogen dan steden bouwen, maar steden bouwen burgers.
Washburn laat ons achter met het volgende:
It is a responsibility and an opportunity to be the first ones, the first city, to say: we build citizens, we can take these people, we can give them a context, we can change, we can grow. We can make citizens. And citizens will make us stronger. We will solve our problems but also improve our quality of life. And I think that for hundreds of thousands, if not millions more people: maybe this is a start of a renaissance.
Foto's Stadmakerscongres: Fred Ernst
Zie ook:
Cover: ‘2015.11.10_Architecten mogen dan steden bouwen, maar steden bouwen burgers_cover’
Onderzoeker Leerstoel Gebiedsontwikkeling TU Delft - H.vanderLinden@tudelft.nl
