Nieuws U heeft een sensorsticker op uw hand geplakt, u loopt een supermarkt binnen en dan begint het: meteen branden de lichten op bij de spinazie omdat de sensor heeft opgepikt dat u wel wat extra ijzer kunt gebruiken. Tegelijkertijd dimmen de lampen bij de melk en yoghurt omdat zuivel de opname van dit mineraal in de weg zit. Deze lichtshow is mogelijk omdat de sensor op uw hand 'praat' met sensors op de schappen. Zo wordt het winkelend publiek gezond en wel naar de kassa geloodst.
Grote bedrijven zijn anders gaan denken over innovatie. Ze zijn nu bereid tot radicale stappen, merkt ontwerper Daan Roosegaarde.
Dit is geen sciencefiction - het is een nieuw project van kunstenaar Daan Roosegaarde, die hierbij samenwerkt met retailer Ahold en levensmiddelenfabrikant Unilever. 'We hebben de "proto", dus we weten dat het kan', aldus de zelfbenoemde 'hippie met een businessplan'. Roosegaarde barst van de buitenissige ideeën en merkt dat ze steeds meer weerklank vinden bij het bedrijfsleven. 'De grote "corporaties", de Akzo's, de DSM's, de Heijmansen of de KPN's, die zijn heel erg op zoek en staan daar opeens ook een heel stuk opener voor.'
Met bouwbedrijf Heijmans werkt Roosegaarde al een paar jaar aan een van zijn bekendste plannen: slimme snelwegen. Het gaat dan om stukken asfalt die bijvoorbeeld oplichten als het vriest, zodat automobilisten weten dat het glad is. Nog futuristischer is het plan om via een magnetisch veld 'schone gaten' in vervuilde lucht te maken. Een soort magneet zuigt smog, op basis van Delftse technologie, naar de grond. Vervolgens wordt het samengeperst tot niets minder dan diamanten. 'Smog-sieraden! Pure poëzie!', zegt Roosegaarde. Een proefproject volgend jaar in Peking moet bewijzen dat het kan.
Het zijn dit soort initiatieven die Roosegaarde in de spotlichten hebben gezet. De man die in 2003 afstudeerde aan de kunstacademie te Enschede, was het afgelopen jaar regelmatig op televisie te zien. En de elite van ondernemend Nederland keek mee. Na een uitzending in september van het VPRO-programma Zomergasten, werd Roosegaarde gebeld. 'De ceo van DSM. Hij zei: "Ik wil nú afspreken!" Ik kick daar op! Want de echte innovatie, de echte push - die moet ook van dat soort mensen komen.'
De aandacht voor zijn werk illustreert volgens Roosegaarde dat ondernemers bereid zijn radicaal anders over innovatie en techniek na te denken. 'Het is spannend om te zien dat die wereld aan het kantelen is.' Ontwerpers, wetenschappers en bedrijfsleven slaan steeds meer de handen ineen om maatschappelijke problemen aan te pakken die de 'oude wereld' niet opgelost kreeg.
'De oude wereld crasht, qua economie, qua energie', aldus Roosegaarde. 'Er is behoefte aan nieuwe systemen. Je ziet grote "corporaties" als Heijmans ineens een team-up met kleine partijen zoals mij aangaan. Dat doen ze niet voor niets. Ze hebben ook wel een innovatieafdeling, maar ze kunnen zichzelf geen update geven. Je hebt elkaar daarin nodig met nieuwe, hybride samenwerkingen. Anderhalf, twee jaar geleden was dat verlangen er niet zo.'
Desondanks is het innovatieklimaat nog niet wat het moet zijn, vindt Roosegaarde. Tussen droom en daad staan niet zozeer praktische bezwaren, maar wél hinderlijke wetten. 'Dat merk ik heel concreet bij de wegen. De ontwerpen die we daar willen toepassen, moeten voldoen aan de verouderde wetgeving. Rijkswaterstaat mag wel overal lantaarns plaatsen, maar wij kunnen alleen met de grootste moeite onze verlichte wegen bouwen, gewoon omdat het niet in het huidige format past.'
Grote bedrijven gaan ineens samenwerking met kleine partijen. Je hebt elkaar nodig met nieuwe hybride samenwerkingen
Minstens zo hinderlijk is, volgens Roosegaarde, de verplichting van de overheid om grote werken publiek aan te besteden. 'Aanbesteding vermorzelt innovatie. Je moet plannen opengooien en je concullega doet het vervolgens voor een euro goedkoper en weg is je kennis. Da's toch raar? Dat kan toch niet?"
De klacht van Roosegaarde is ook door anderen verwoord. Het Rathenau Instituut, een denktank voor wetenschapsbeleid, heeft er een paar manden geleden ook op gewezen dat wetgeving regelmatig achter de innovatieve feiten aan loopt.
Om dit soort obstakels te vermijden, zou de overheid volgens Roosegaarde bijvoorbeeld een speciale proeftuin moeten aanwijzen. 'Pak eens een nieuwe Afsluitdijk, of pak een een willekeurig stuk weg en denk daar na over de toekomst van mobiliteit. We praten daar ook al over, maar het is ingewikkeld.'
Meer in het algemeen merkt Roosegaarde dat de verbeelding in Nederland nog wel wat meer aan de macht mag komen. 'We willen nog heel graag het nieuwe, maar dan op de oude manier', stelt hij. 'Als ze iets energieneutraal willen maken, denken sommige mensen: we plakken er een zonnepaneel op. Voor mij is dat een oud systeem minder slecht maken. Ik denk: we gaan naar de vuurvliegjes kijken, naar lichtgevende kwallen. Kunnen we geen lichtgevende planten maken? We kunnen veel extremere stappen maken. Daar zit nog een aarzeling.'
Auteursrecht voorbehouden aan Het Financieele Dagblad
Zie ook:
- Verslag The Art of Making Cities met keynote Daan Roosegaarde
- ArchiTV: Het nieuwe werken van Daan Roosegaard
Cover: ‘2014.01.06_De oude wereld is gecrasht_180’
