Geslaagde metamorfose van een bloemkoolwijk in Hoofddorp

11 januari 2016

4 minuten

Casus Voor de bloemkoolwijk Bornholm in Hoofddorp werden al ruim 10 jaar geleden de eerste plannen gemaakt voor sloop en nieuwbouw. Uiteindelijk gebeurde jarenlang niets, tot grote frustratie bij de bewoners. Via een architectenselectie kregen wij de kans om een nieuwe visie te ontwikkelen voor de renovatie van de 127 sociale huurwoningen van woningcorporatie Ymere. We gingen letterlijk de wijk in om samen met de bewoners uit te zoeken waar de problemen en vooral de kansen lagen van deze typische woonerfwijk. Dit resulteerde in een slim renovatieplan dat alle partijen overtuigde van de haalbaarheid en meerwaarde van een grondige verduurzaming van de bestaande huizen. Door de geslaagde renovatie komen de oorspronkelijke kwaliteiten van de wijk weer helemaal tot hun recht en is de leefbaarheid enorm vooruitgegaan. De intensieve betrokkenheid van de bewoners bij de renovatie was een verrijking voor het project en gaf een boost aan het maatschappelijke leven in de wijk.

Bloemkoolwijken

Meer dan een kwart van alle Nederlandse huizen staat in een van de vele ‘bloemkoolwijken’ die tussen 1970 en 1985 zijn gebouwd. De kronkelende stratenpatronen, omgeven door groene tuinen en grondgebonden woningen waren destijds hét recept voor een prettige woonomgeving. In deze woonerfwijken werd een nieuwe wooncultuur gestimuleerd met collectieve ruimtes en autoluwe woonerven, gericht op ontmoeting, kleinschaligheid en diversiteit. Maar dertig jaar later verkeren veel bloemkoolwijken in een verloederde staat met grote sociale en bouwkundige problemen.

Foto: VastBouw. De wijk Bornholm tijdens de renovatie met een reeds opgeleverd bouwblok op de voorgrond.

‘Geslaagde metamorfose van een bloemkoolwijk in Hoofddorp - Afbeelding 1’

Frustratie

Het Hoofddorpse Bornholm is een van deze wijken waar 77 eengezinshuizen en 50 appartementen kampten met afbrokkelend asbest, slechte isolatie, onoverzichtelijke straten en collectieve ruimtes die als onveilig werden ervaren. De van oorsprong ideale gezinswijk draagt het predicaat ‘prettig wonen’ al lang niet meer. Na jarenlang geworstel van woningcorporatie Ymere tussen sloop-nieuwbouw of grootschalig onderhoud, bleef een haalbare oplossing uit, tot grote frustratie van de bewoners.

Slim renovatieplan

Het team van NAP ging de wijk in om de aanwezige gebreken en kwaliteiten nauwkeurig te analyseren en de behoeftes van de bewoners te inventariseren. Met een verfrissende visie wisten de architecten vervolgens de impasse te doorbreken en iedereen te overtuigen van de kansen van een grondige renovatie. Woningcorporatie Ymere en de huurders kozen samen voor het slimme renovatieplan dat door de architecten aan hand van duidelijke beelden en tastbare oplossingen werd gepresenteerd.

Foto: Marcel van der Burg. Openbaar toegankelijk hofje van een appartementgebouw. Links voor renovatie, rechts na renovatie.

‘Geslaagde metamorfose van een bloemkoolwijk in Hoofddorp - Afbeelding 2’

Duurzaamheid

Met de renovatie zijn de bestaande asbesthoudende dak- en gevelbekledingen vervangen door vlakke betonnen dakpannen en rood metselwerk. De bestaande vloeren en de nieuwe gevels, kozijnen en daken zijn extra geïsoleerd. De platte daken zijn optimaal gebruikt door het plaatsen van zonnepanelen. De toegepaste duurzame materialen zijn door de architecten zorgvuldig gedetailleerd en zorgen voor tijdbestendige gevels met een subtiele grafische verfijning. Ook de openbare ruimte rondom de appartementsgebouwen is intensief aangepakt: de centrale hofjes zijn opgewaardeerd met Franse balkons, opgefriste trappenhuizen, sfeervolle beplanting en aangename verlichting.

Vertrouwen

De gehele renovatie van de 127 huizen moest worden uitgevoerd in bewoonde toestand. Om de bewoners optimaal te informeren en voldoende vertrouwen te geven in het bouwproces zijn de werkzaamheden met het uitvoeren van een proefblok van start gegaan. Door de asbestsanering en de renovatie te ‘toetsen’ op dit compacte blok van vijf woningen konden alle bij de bouw betrokkenen partijen hun werkzaamheden integraal op elkaar afstemmen. Bovendien kregen de bewoners de unieke kans de aanstaande renovatie van hun huis reeds van te voren 1 op 1 te volgen. Uiteindelijk is het bouwteam erin geslaagd alle werkzaamheden per huis binnen slechts drie dagen af te ronden. De overlast voor de bewoners en omwonenden kon zo tot een minimum worden beperkt.

Bewonersparticipatie

De intensieve betrokkenheid van de bewoners bij de renovatie was een verrijking voor het project en gaf een boost aan het maatschappelijke leven in de wijk. Vanaf het eerste begin is iedereen actief benaderd door het houden van bijeenkomsten, overleg in klankbordgroepen en veel persoonlijke gesprekken. De inbreng van de bewoners is door de architecten meegenomen in het renovatieplan en wordt duidelijk zichtbaar in de materiaalkeuzes, het aanbieden van individuele keuzemogelijkheden en veel praktische detailoplossingen. Gedurende de uitvoering werd er duidelijk geïnformeerd over de voortgang van de werkzaamheden en konden mensen met vragen of zorgen altijd bij een vast aanspreekpunt in de bouwkeet terecht.

Foto: Marcel van der Burg. Appartementgebouw met onderdoorgang.

‘Geslaagde metamorfose van een bloemkoolwijk in Hoofddorp - Afbeelding 3’

Leefbaarheid

Door de geslaagde renovatie komen de oorspronkelijke kwaliteiten van de wijk weer helemaal tot hun recht en voldoen de huizen aan hedendaagse eisen. De renovatie heeft een zichtbare meerwaarde opgeleverd voor de woningcorporatie, de huurders, buurtbewoners en de gemeente Haarlemmermeer. De leefbaarheid van de wijk is enorm vooruitgegaan en dient daarmee als inspirerend voorbeeld voor andere probleemwijken in Nederland. Voor de bewoners is het nu veilig thuiskomen, in een frisse wijk met oog voor detail, duurzame materialen, overzichtelijke toegangen en uitnodigende openbare ruimtes.