Nieuwe arrangementen in een horizontale wereld

Congres Verbinden van Duurzame Steden

Josephine Green: We moeten een pannenkoek worden

We zitten middenin een paradigmaverschuiving: het industriële paradigma is financieel, operationeel en moreel failliet, aldus de Britse visionair Josephine Green. Ofwel: alle rollen gaan onherroepelijk veranderen, ook die van politici en onderzoekers. “Het zal niet meer gaan om het wat, maar om het hoe en wie”, houdt Green haar publiek voor.

Te druk aan de top
Green, voormalig Senior Director of Trends and Strategy bij Philips, schetst hoe het huidige socio-economische model een piramide-vorm heeft: iedereen wil naar de top, die slechts ruimte biedt aan een paar mensen. “De intelligentie en creativiteit van heel veel mensen wordt zo niet gebruikt.” Het is het model dat is gebaseerd op schaarste, competitie en controle. Ze pleit voor een nieuwe vorm: de pannenkoek, waarin mensen door de platte vorm makkelijk kunnen samenwerken en vrijelijk creativiteit en kennis kunnen uitwisselen.

Van economy naar ecology
Zo ga je van het idee van schaarsheid naar dat van overvloed. Ook voor innovatie geldt dat deze decentraal moet worden, en niet langer gecentreerd in de top. De oplossing ligt immers bij de mensen die het aangaat, en die zitten overal. Probleem is dat op dit moment de overheersende vocabulaire nog traditioneel is: woorden als controle, budgettering en strakke organisatie rijmen niet met begrippen als riskeren, ontdekken en proberen. Toch is deze omslag van ‘economies of scale’ naar ‘ecologies of scale’ broodnodig: “Dit is geen kwestie van ‘leuk’, maar van noodzaak, als we het menselijk ras in stand willen houden. ”

Allesbehalve soft
Gelukkig zijn we ook een soort die weet dat zaken als samenwerking, wederkerigheid en liefde bijzonder goed bij kunnen dragen aan onze overleving. “Ja, dat zijn enge woorden, want ze klinken nogal soft en vrouwelijk”, merkt Green op. “Toch liggen ze aan de basis van de radicale en revolutionaire verduurzaming van onze samenleving en al haar processen. Daar is weinig softs aan.” Haar afsluiter, een citaat van Peter Drucker, laat weinig aan de verbeelding over:
“The greatest danger in times of turbulence is not the turbulence; it is to act with yesterday's logic."

Slotdebat: ’Nieuw paradigma is onderweg’

Niek Mouter werd aan het einde van de conferentie gelauwerd en geprezen vanwege zijn laagdrempelige filmpje over zijn wetenschappelijk onderzoek. ‘Een uitmuntend voorbeeld van VerDuS-kennisoverdracht,’ aldus Wim Hafkamp. ‘Dat er zo nog vele jonge wetenschappers mogen volgen.’

Vervolgens was het woord aan Josephine Green. Nederland heeft volgens haar de potentie van gidsland, als het om nieuwe, horizontale manieren van samenwerken gaat. 'Maar er wordt nog teveel op de oude manier gedacht en gewerkt,’ waarschuwde key note speaker Josephine Green aan het einde van de conferentie. Wim Hafkamp citeerde prompt een aantal twitteraars die daarop aan leken te sluiten. ‘Als we werkelijk creatieve oplossingen voor bijvoorbeeld mobiliteitsvraagstukken willen krijgen, moeten we veel meer met de eindgebruikers samen doen,’ aldus een twitterende deelneemster in de zaal. Green: ‘Juist in de ontwerpende wetenschap is dat goed mogelijk.’ Paul Gerritsen van de Vereniging Deltametropool in reactie daarop: ‘We zijn al een tijdje bezig om op andere manieren om te gaan met ruimtelijke processen. De verandering is echt onderweg. We hebben in de cocreatie de publieke opinie zeker nodig.’

Green realiseert zich ook dat niet alles met cocreatie en zelforganisatie kan. ‘We hebben ook inspirerend leiderschap nodig. En mensen die andere mensen die niet zo goed zijn in zelforganisatie gaan leren dat ze het wel degelijk kunnen.’

Hans Leeflang, directeur Kennis, Innovatie en Strategie van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, gaf ook enkele impressies terug. ‘Ik merk dat we behoefte hebben aan een nieuwe taal en nieuwe verhalen. Ik heb daar vandaag beginnetjes van gezien. Bijvoorbeeld in de sessie over de grote rivieren en die over duurzame logistiek. Ook merk ik dat we de rol van de overheid nog teveel in oude termen zien. We zitten nog steeds vast in het repertoire van het New Public Management. We moeten niet minder of geen overheid hebben als het om de governancevraagstukken rond stedelijke regio’s gaat, maar een andere overheid. Het moet meer gaan over aandacht voor mensen.’

De presentatie van Josephine Green kan door geïnteresseerden als PDF worden aangevraagd bij Ymkje de Boer, ymkje@ymdeboeradvies.nl.

Over VerDus: Het kennisinitiatief Verbinden van Duurzame Steden (VerDuS) van NWO, Nicis Institute (thans Platform 31), Rijksoverheid en andere partners stelt wetenschappers en maatschappelijke partijen in staat via verschillende programma's maatschappelijk relevant onderzoek te doen op sociaal, economisch, ruimtelijk, milieu- en mobiliteitsvlak.

Zie ook:

- Verslagen van de sessies:
  · 'Innovaties voor de integratie van ruimte en mobiliteit' (over Transit Oriented Development)
  · 'Naar een duurzame delta' (over de grote rivieren en de zuidwestelijke delta)
  · 'De sociale en economische opgaven voor de stad' (over de leefbare wijk)
- Overige video-interviews op de website van VerDus
- Gevraagd: nieuwe balans tussen ziel en zakelijkheid
- Professor Karin Laglas: Duurzame gebiedsontwikkeling: piramide én pannenkoek
- Een sterk verhaal (verslag vierde Nationale Dag van de Zelforganisatie)