Verslag Een energievisie is te vrijblijvend om bij te dragen aan de doelstellingen van het Energieakkoord. Spreek liever van een energiestrategie, die bestaat uit korte termijn acties verweven in een lange termijn strategie. Oud wethouders Marnix Norder en Maarten van Poelgeest en boegbeeld van de Topsector Energie Manon Janssen zijn het hier allen over eens. Daarnaast kan de opgave die de energietransitie met zich meebrengt niet zonder regionale aanpak waarin gemeenten samenwerken.
Verslag bijeenkomst energievisie VNG door Willem Heesen en Marjon Bosman – VNG team Energie
In het Energieakkoord zijn concrete afspraken gemaakt over onderwerpen als wind op zee, wind op land en postcoderoos, waarmee duizenden kilowatts duurzame energie wordt opgewekt. Daarnaast is een restcategorie benoemd, die bestaat uit 186PJ aan hernieuwbare energie - die veelal decentraal moet worden opgewekt. De ruimtelijke weerslag hiervan is enorm en de overheid zit niet alleen in de cockpit, stelt Manon Janssen. Het doel van de Topsector Energie is het versnellen van de regionale energietransitie en het zoeken naar synergie tussen overheid en anderen, zoals burgerinitiatieven, bedrijven, woningcorporaties. Hieruit moeten vervolgens integrale oplossingen voortkomen. VNG voelt de urgentie ook en ziet dat gemeenten een groot aandeel én een groot belang hebben in deze opgave. VNG wil daarom gemeenten ondersteunen in het opzetten van energiestrategieën.
Regionale schaal
Veel gemeenten hebben grote ambities voor 2050, maar concrete stappen ontbreken vaak. Een energiestrategie verbindt korte en lange termijn op regionale schaal. Maarten van Poelgeest benoemt drie aandachtspunten. “Subsidiering van fossiele brandstoffen is vier keer zo hoog als bij duurzame energie, er wordt nog onvoldoende massa en snelheid gemaakt, en de financiering vraagt om het verlengen van de balans in plaats van het verkorten (wat nu bij veel gemeenten gebeurt).” En ook: “Gemeenten kunnen goedkoop lenen, gebruik dit om te investeren in de duurzame energievoorziening.” Marnix Norder benadrukt dat een visie goed is, maar dat een strategie beter is! “Een complete visie is killing, net zoals onhaalbare doelen. En integraal is nooit integraal genoeg. Waar je nu concreet mee aan de slag kan is met je eigen energiehuishouding. Uitvoering van je energieambities begint met je eigen gebouw, openbare ruimte en straatverlichting. En als dan ook nog eens blijkt dat led verlichting én geld bespaart én (goed) verlicht wordt het nog leuk ook!” Om de massa mee te krijgen is verandering in gedrag nodig, denkt Maarten , maar volgens Manon verandert gedrag niet als je daarvoor niet de juiste incentives en mogelijkheden biedt. Marnix sluit de discussie af met een praktische tip: “Laat EZ en VNG vijf gemeenten begeleiden bij het opstellen van een energiestrategie, Apeldoorn doet mee!”
Drie instrumenten die kunnen helpen bij het opstellen van een energiestrategie:
1. Data plus warmtekaarten tonen kansen. Tools zoals PICO helpen om systeem-oplossingen te evalueren. Mark Bolech, TNO
2. Warmte-Koude-Atlas: deze atlas maakt de opties voor verduurzaming van de warmtevoorziening inzichtelijk. De opmaat naar een energie-atlas, waarin alle energieopties zichtbaar gemaakt kunnen worden. Mariette Bilius, programmabureau Warmte Koude Zuid-Holland
3. In het ontwerpend onderzoek van Posad staat de energievraag in 2050 centraal. De ruimtelijke impact van de energietransitie wordt voor drie verschillende scenario’s (van individuele opwek tot grootschalige productie) in beeld gebracht. Boris Hocks - Posad
Drie workshops en drie actiepunten voor de werkgroep
A: Financiering; Casus Brabants Energieakkoord. Leo Dubbeldam (SER Noord Brabant) en Marjon Bosman (energieteam VNG)
1. Maak een kansenkaart voor gemeenten om duidelijk te maken hoe en welk geld ze kunnen inzetten voor de energietransitie; bijvoorbeeld onderhoudsgeld voor scholen. En een woning is niet alleen een bouwkundig object, maar bestaat uit een sociaal component, (de functie) een veiligheidsfunctie (de schil) en een energievoorziening (het dak). Kijk of deze potjes met elkaar te combineren zijn. Kan het geld dat bedrijven - zoals Stedin - besparen voor het niet aanleggen van gasnetten gebruikt worden voor de energietransitie in de regio?
2: Bij de topsector Energie is geld (financiering) voor projecten beschikbaar, maar alleen als de projecten massa hebben en haalbaar zijn. Ontwerp een systeem waarin kleine lokale projecten gebundeld aangeboden kunnen worden aan EZ of pensioenfondsen voor financiering
3. Onderzoek of Europese fondsen, zoals het koolstofarme fonds, gebruikt kunnen worden voor de financiering van regionale projecten
B: Het Organisatiemodel; Casus Warmterontonde Zuid- Holland Maya van der Steenhoven (directeur programmabureau Warmte Koude Zuid Holland) en Lian Merkx (Manager Energieteam VNG)
1. Het gestructureerd werken aan de energiestrategie moet eraan bijdragen dat er keuzes gemaakt worden in de regionale duurzame energieopwekking (-voorziening). De totstandkoming van deze strategieën hebben automatisch een concrete, actieve draagvlakexercitie in zich: door de keuzes samen met geïnteresseerden te maken verbinden meer partijen zich aan de uitkomsten
2. Als de strategie er is: de totstandkoming van concrete projecten (les Maya) heeft aan het begin vooral veel voordeel van weinig formele structuren en formele afspraken. Vastleggen hoeft pas als er ook daadwerkelijk geïnvesteerd moet worden
3. Bij het samenbrengen van partijen helpt het als er gebruik gemaakt wordt van bestaande structuren (regionaal) gekoppeld aan een begeleider die betrouwbaar is voor die regio (nakomen afspraken, inhoud, eerlijkheid)
C: Ruimtelijke inpassing; Casus Parkstad Limburg Sjors de Vries (Ruimtevolk) en Volmar Delheij (Parkstad Limburg)
1. Energie = Ruimte = Politiek. Werk bij het opstellen van een energiestrategie samen met ruimtelijke ontwerpers die niet alleen kennis hebben van de ruimtelijke consequenties van duurzame energievoorzieningen, maar ook het politieke spel kennen en in staat zijn flexibel mee te ontwerpen
2. Gebruik bij het opstellen van een energiestrategie de goede voorbeelden, inspirerende verhalen en business modellen van anderen om stakeholders te enthousiasmeren en te verleiden om mee te doen. Gebruik daarbij ook inzicht van de menselijke motieven, gedrag etc. Energietransitie is misschien ook wel een sociaal psychologisch verhaal
3. Het regionale schaalniveau is goed, maar sommige regio’s - zoals bijvoorbeeld de Randstad - zullen niet in staat zijn zichzelf geheel te voorzien van duurzame energie. Dan is samenwerking op nationale en Europese schaal noodzakelijk. Hoe ziet de Europese Energiestrategie er dan uit?
Brede oproep
Denk en doe met ons mee bij het opzetten van een format voor een Energiestrategie. We zoeken ambtenaren van regionale overheden, dus van gemeenten, provincies, waterschappen en regio’s van de afdeling RO/Duurzaamheid/Energie/Milieu. Zij zijn welkom om hun expertise in te brengen. Na aanmelding maakt de VNG mogelijk een selectie van de deelnemers zodat diverse expertises en typen gemeenten vertegenwoordigd zijn. Meld je aan bij marjon.bosman@vng.nl /06 10075327
Lees verder:
- Artikel 'Circulair met stadswarmte'
Cover: ‘2015.06.12_Regionale energievisie korte termijn stappen verweven in een lange termijn strategie_cover’
Door Redactie VNG
VNG
