Verslag Hoe mobiliseer je organisatiekracht vanuit een realistische rolverdeling? De stilgelegde ontwikkelplannen en braakliggende terreinen in steden door het hele land zijn aanleiding voor zowel publieke als private partijen om de eigen rol te herzien. Hoe krijgen we met elkaar de – soms broodnodige – ontwikkelingen weer op gang? Hoe houden we steden, waar gaten zijn ontstaan door het uitblijven van geplande nieuwbouw na sloop, leefbaar en aantrekkelijk? Twee gemeenten, een ontwikkelaar en een corporatie vertellen over hoe zij hun rol hebben zien veranderen en het effect dat dit op de samenwerking tussen publieke en private partijen heeft. Gebruik maken van de energie, de betrokkenheid en het investerend vermogen dat al in gebieden aanwezig is het startpunt voor gebiedsontwikkelingen in de huidige context.
Praktijkcongres Gebiedsontwikkeling 2015
Lessen:
- Samenwerken in grote consortia werkt niet meer. Het risico is dat partijen elkaar tegenhouden in plaats van stimuleren in deze economische situatie. Een goede trekker van een project is belangrijk, dit kan gemeente zijn, maar ook een corporatie en/of een marktpartij;
- Laat lokaal investerend vermogen en betrokkenheid leidend zijn. Stapsgewijze herontwikkeling gaat weliswaar langzamer, maar werkt ook risicoverlagend. Zorg wel voor een overkoepelende visie;
- Wees niet bang als gemeente marktpartijen de ‘krenten uit de pap’ te gunnen Zorg zelf voor commitment en blijf niet met de handen over elkaar staan. Zo wordt de kans groter dat later ook de ‘tarwebroodjes’ in de stad aan de beurt komen.
Stap af van af van het denken in een totaalplan en zie marktkansen in de bestaande situatie, met trapsgewijze transformatie. Dat is de boodschap van Mariet Schoenmakers (directeur AM Concepts), geïllustreerd aan de hand van de herontwikkeling van Landgoed Wickevoort in Haarlemmermeer: “De huidige bewoners van Wickevoort vormen het beginpunt voor de transformatie van de omgeving.” Geen plan, maar een verhaal vanuit een visie ligt aan de basis van ontwikkelingen. “Koester dat je ten einde raad bent en grijp de kans aan om te experimenteren”, adviseert Schoenmakers.
‘Sessie A: Publiek en private organisatiekracht: veranderende rollen, nieuwe kansen - Afbeelding 1’
Lokale partijen nemen initiatief
Wie in de samenwerking tussen publieke en private partijen welke rol op zich neemt, blijkt sterk locatie- en contextgebonden. Jan van Barneveld (directeur Ontwikkeling & Renovatie de Alliantie) heeft de ervaring dat het samenwerken in grote consortia niet meer werkt. Hij ziet zijn corporatie het liefst samen met de gemeente in de rol van gebiedsregisseur. “Tussen de gemeente en de Alliantie bestaat veel onderling vertrouwen, gezien onze lange relatie.” Zodra de gemeente en corporatie bereid zijn te investeren volgt de markt vanzelf, is zijn ervaring in Amsterdam. “In Den Haag werkt dat niet zo”, reageert Wil van der Hoek (directeur DSO Gemeente Den Haag). De drie grootste corporaties die in Den Haag actief zijn hebben daarvoor op het moment te weinig investeringsvermogen. “De grootste kans ligt bij de huidige bewoners”, betoogt Van der Hoek. Het gaat dan weliswaar niet om grote aantallen, maar het laat wel zien dat mensen nog bereid zijn zelf te investeren in hun eigen stad. In Groningen ziet Esseline Schieven (directeur Ruimtelijke Ontwikkeling en Uitvoering Gemeente Groningen) hetzelfde gebeuren: initiatieven en investeringen ontstaan niet langer vanuit grote marktpartijen, maar komen juist van lokale spelers. Door de investeringen van lokale ondernemers in de tijdelijke invulling van het CiBoGa-terrein (ook wel bekend als Open Lab Ebbinge), zijn nu onder andere de ontwikkeling van een full dome 3D-theater en een studentenhotel mogelijk geworden. Ook de transformatie van diverse kantoorpanden naar woningen is bijvoorbeeld mogelijk dankzij investeringen van lokale marktpartijen. Wat bedoeld was als woongebied, krijgt nu ook hele andere functies.
Gemeente: zorg voor visie en commitment
Kleinschaliger ontwikkelingen mogelijk maken en meer stapsgewijs ontwikkelen kan verrassende resultaten hebben. Toch blijft ook een langetermijnvisie belangrijk, betoogt Van der Hoek: “De angst voor vergezichten en blauwdrukken zorgt ervoor dat ontwikkelingen stil kunnen komen te liggen.” Hier ligt een belangrijke rol voor de gemeente, net als in het tonen van betrokkenheid. Je kan niet van marktpartijen verwachten te investeren in een gebied waar de overheid haar handen vanaf trekt, vindt Van der Hoek. “Dan laat je zien dat je niet meer van het gebied houdt. Hoe kan je van de markt verwachten bereid te zijn om wel in zo’n gebied te investeren?” Zodra de gemeente laat zien een betrouwbare partner te zijn, die marktpartijen ook de ‘krenten uit de pap’ gunt, zorg je voor goodwill. “Zo vergroot je de kans dat later ook de minder aantrekkelijke ‘tarwebroodjes’ in de stad aan de beurt komen.”
‘Sessie A: Publiek en private organisatiekracht: veranderende rollen, nieuwe kansen - Afbeelding 2’
Gespreksleider: Roger Kersten, partner Akro Consult
Presentatie Esseline Schieven
Presentatie Wil van der Hoek
Foto bovenaan: Kleinschalig opdrachtgeverschap, Gemeente Den Haag
Zie ook:
- Hoofdpagina Praktijkcongres Gebiedsontwikkeling 2015
- interview met Wil van der Hoek
- interview met Mariet Schoenmakers
Cover: ‘2015.03.16_Sessie A: Publiek en private organisatiekracht: veranderende rollen, nieuwe kansen_660’
Door Alexandra de Jong
consultant location development bij ECORYS
