Slimme mensen maken smart cities

Smart Cities event 2014

Veel steden krijgen te maken met een enorme groei. In 2050 woont 70 procent van de wereldbevolking in stedelijk gebied. Om deze groei in goede banen te leiden wordt in veel steden geëxperimenteerd met de mogelijkheden van techniek en communicatiemiddelen, om stedelijke processen efficiënter in te richten. Het Smart City event 2014 in de Amsterdam ArenA trok op 13 en 14 mei dan ook geïnteresseerden van over de hele wereld, van Mexico tot Oman. De Eindhovense burgemeester Rob van Gijzel ruimde bij aanvang direct een misverstand uit de weg: dé smart city bestaat niet, maar smart people bestaan wel. ‘Infrastructuur en techniek zijn niet bepalend, het zijn mensen die op een slimme manier verbindingen leggen en optimaal gebruik maken van beschikbare informatie om processen slimmer in te richten.’ De creativiteit die daarvoor nodig is vraagt om een systeem van vertrouwen, ondersteuning en samenwerking. Internationale en interdisciplinaire samenwerking en inclusiviteit – in tegenstelling tot de huidige exclusiviteit van bijvoorbeeld het patentrecht in het huidige systeem – zijn belangrijke kenmerken. Aangezien steeds meer mensen naar de steden trekken vervullen burgemeesters hierin een doorslaggevende rol, aldus Van Gijzel.

Bijdrage computers

Anthony Townsend, onderzoeker bij New York University en auteur van het boek Smart Cities, kon dit laatste beamen. Het stadsbestuur speelt een belangrijke rol bij het mogelijk maken van vernieuwing. Zo maakte Barcelona rond 1850 een bijzonder snelle industrialisatie door, omdat de gemeente niet alleen een goed water-, gas- en rioleringssysteem had aangelegd, maar ook de infrastructuur die nodig was om te kunnen telegraferen. De duizenden wifi-netwerken die in de huidige tijd ervoor zorgen dat er over de hele wereld internet beschikbaar is, zijn echter niet ontstaan door wereldwijd beleid, maar door duizenden individuele beslissingen. ‘Computers dragen daarmee bij aan het democratiseringsproces en de bevrijding van mensen: zij kunnen hun onafhankelijke kennis zelf genereren en verspreiden.’ Veiligheid en de inbreuk van privacy zijn daarbij belangrijke aandachtspunten. Townsend verwees naar de overgang van het paard op de auto aan het begin van de 20ste eeuw, toen de auto nog een schoon alternatief leek. Dat veranderde toen de auto massaal gebruikt werd. Hetzelfde geldt voor het genereren en beschikbaar stellen van publieke informatie: houd in een vroeg stadium rekening met mogelijke negatieve gevolgen in de toekomst.

Open data en stadsontwikkeling

Uit de lezing van Kit Malthouse, loco-burgemeester van Londen, en presentaties over de aanpak van Stockholm en andere Europese steden bleek dat de pragmatische aanpak van steden vaak erg effectief is. Gemeenten nemen veelal het initiatief om data beschikbaar te stellen voor het publiek. Daarbij moet de overheid het gevaar van privacyschending in de gaten houden en voorkomen dat data misbruikt worden, waar Townsend eerder op duidde. Vooralsnog wegen bestuurders de voordelen van ‘open data’ zwaarder dan de nadelen. Zo laat Londen met het ‘Smart London’-platform haar bewoners meedenken over de ontwikkeling van de stad. Ook andere doelgroepen worden bediend; zo wil Londen met het publiceren van open data de private sector de gelegenheid geven nieuwe producten en diensten te ontwikkelen. Niet iedereen zit hier overigens op te wachten. Bestaande bedrijven zijn lang niet altijd blij met de nieuwe bedrijven die hierdoor ontstaan, zoals AirBnB en SnappCar, die particulieren in staat stellen hun eigen woning of auto te verhuren. In Spanje wordt de dataverzameling vooral gebruikt om gemeentelijke diensten efficiënter in te richten. Zo maakt de gemeente Sant Cugat del Vallès slim gebruik van sensoren in verlichting en afvalbakken. Het resultaat: een gemiddelde besparing van 30 procent op energieverbruik, CO2-uitstoot en kosten. In steden zoals Valencia en Santander worden open data en online platforms gebruikt om de transparantie binnen de overheid te vergroten en de relatie met burgers te versterken.

Duurzame en veilige steden

De aanpak van Stockholm’s Hammarsby Sjöstad-district maakte duidelijk dat het smart city-denken ook kan worden gebruikt voor duurzame gebiedsontwikkeling. Met het programma ‘HS 2020’ wil de gemeente van Hammarsby Sjöstad een zeer duurzame wijk maken. Er zijn strenge milieueisen gesteld aan gebouwen, technische installaties en het verkeer. Het programma stimuleert verder de samenwerking tussen partijen op het gebied van openbaar vervoer, energie, recycling, water en lokale communicatiesystemen. Internationaal delen gemeenten hun ervaringen op dit punt in TRANSFORM, een samenwerkingsverband tussen steden als Amsterdam, Kopenhagen, Genua en Lyon. Zij werken samen met energiebedrijven, netbeheerders, commerciële partners en kennispartners aan vermindering van de CO2-uitstoot en bevordering van duurzaam energieverbruik. Ook veiligheid kan een reden zijn om met open data te werken. Zo wordt de veiligheid van het publiek tijdens het ‘Life I Live’-festival in Den Haag verbeterd door publieksstromen te monitoren en bij te sturen. Zodra het op een bepaalde locatie te druk dreigt te worden grijpt de organisatie in en stuurt bezoekers met behulp van interactieve wegwijzers een andere kant op.

Rob Adams

Tot slot gaf (Six Fingers) nog een aantal lessen voor iedereen die geïnspireerd is om te gaan ondernemen in de Smart City. De belangrijkste: ‘Probeer niet iets nieuws te verzinnen; iemand anders heeft jouw probleem al eens in een andere context opgelost. Kijk dus buiten je eigen vakgebied en maak gebruik van alle oplossingen die elders al voorhanden zijn.’

Zie ook:

- Technologie stroomlijnt de stad
- Presentatie adviezen 'De toekomst van de stad en kwaliteit zonder groei'
- Sessie D 'Strijp-S Eindhoven. De S van Strijp en Smart City'
- Technologie is het antwoord maar wat is de vraag?
- Big Data: mensen maken steden steeds slimmer