Symposium ‘Optimal Healing Environments’

Verbeteren van de leefomgeving in de zorg

Bij de opening van het Symposium werd de toon van de middag gezet. Healing environment is hot! Maar wat is Healing Environment en hoe kan het toegepast worden? Wayne Jones van het Amerikaanse Samueli instituut legt uit dat de optimale healing environment bestaat uit vier componenten: innerlijke, interpersoonlijke, gedragsmatige en externe aspecten. Hij toont een kritisch perspectief op het Nederlandse zorgstelsel. De gezondheidszorg is niet genoeg gericht op genezing, zo stelt hij. Helen gaat verder. Helen gaat over het hele systeem van wellness en genezing. Onderzoek laat niet voor niets zien hoe groot het psychologische effect bij genezing is. Een behandeling in het ziekenhuis zorgt voor een grotere verlichting van pijn dan dezelfde behandeling thuis, alleen al doordat de behandeling plaatsvond in het ziekenhuis.

Het symposium gaat verder in op het creëren van ‘healing spaces’. Francis Hiddema, CEO van het Oogziekenhuis Rotterdam, vertelt het succesverhaal achter het creëren van zo’n ‘healing space’. Hij verklapt eerst de drie geheimen van innovatie. In de eerste plaats, leer van anderen industrieën. Ten tweede, leer van collega’s. En ten derde, stel de waaromvraag. Tijdens de renovatie van het oogziekenhuis in 2004 werden deze principes consequent toegepast. De waarom vraag is volgens Hiddema de belangrijkste. Bij de renovatie van het oogziekenhuis stond angstreductie centraal. De interieurarchitect, tevens tentoonstellingsontwerper, creëerde een niet-ziekenhuis atmosfeer door inspiratie te halen uit de wereld van musea. Maar een van de belangrijkste componenten van een OHE is volgens Hiddema transparantie. In een oogziekenhuis is sterilisatie van instrumenten een van de belangrijkste veiligheidsmaatregelen. Dit gebeurt daarom in het midden van het gebouw waar het proces zichtbaar is, ook voor bezoekers. En in de operatiekamers waar de meer eenvoudige operaties worden uitgevoerd, kan de operatie life gevolgd worden via een TV scherm buiten de operatiekamer. Met als resultaat dat tijdens de afgelopen 100.000 operaties patiënten over het algemeen minder bang waren, meer tevreden, zich veiliger voelden en er geen klachten zijn ingediend.

Daniel Kish van de Organization World Access for the Blind deelt zijn ervaringen met zorgomgevingen vanuit een gebruikersperspectief. Opmerkelijk is dat hij vertelt dat braille eerder in een hotel aanwezig is dan in een ziekenhuis. Bovendien zijn ziekenhuislay-outs vaak een doolhof. Dat levert stress op, ook voor ziende mensen. Een bedenkelijke presentatie, waarmee Kish vooral wil benadrukken dat het perspectief op healing environment vanuit hem eigenlijk niet anders is dan voor ziende mensen. Het enige wat voor minder ziende mensen verschil maakt, is dat de geluiden, zoals het zoemen en piepen van apparaten, als extra stressvol worden ervaren. Kish sluit zijn betoog af met de stelling dat we eigenlijk allemaal blind zijn door een gebrek aan bewustzijn.

Architect en stedenbouwer Deane Simpson is verbonden aan de Royal Danish Academy of Fine Arts School of Architecture in Copenhagen. Simpson doet onderzoek naar nieuwe stedelijke vormen die zijn ontstaan voor de jonge ouderen, ‘the third age’. Zoals de ‘villages’ in Florida, ook wel bekend als Disney World voor gepensioneerden, waarbij de complete infrastructuur is gebaseerd op het gebruik van golfkarretjes. De ouderen kunnen hierdoor langer in grondgebonden huizen blijven wonen en blijven langer zelfstandig. Deze nieuwe generatie ouderen is onafhankelijk en op zoek naar een tweede carrière. Niet zozeer een zakelijke carrière, maar bijvoorbeeld als begeleider bij een activiteitencentrum. Simpson geeft zo een heel nieuw perspectief op de ouderenzorg, waarbij een verschuiving plaatsvindt van verzorging richting entertainment. Hij noemt het een soort utopia, waar ontkenning van de laatste fase van het leven plaatsvindt.

Evert van Loenen, professor aan TU Eindhoven, belicht de OHE vanuit een meer technisch perspectief. Volgens hem is OHE een adaptieve omgeving. Hij doet in samenwerking met Philips onderzoek naar aanpasbare, helende ruimten voor de behandeling van patiënten die een beroerte hebben gehad. Met zijn team heeft hij vanuit de praktijk de behoeften van patiënten en personeel voor dit ziektebeeld inzichtelijk gemaakt. Deze bevindingen en oplossingen worden vervolgens in een ‘experience lab’ getest. De OHE dragen met behulp van artificieel daglicht en ontspannende geluiden bij aan actieve relaxatie. Patiënten gaan voordat ze de PET CT Scan ondergaan in een OHE met als resultaat dat bij deze patiënten de angst is afgenomen. Evert van Loenen benadrukt dat voor een geslaagde healing environment inzicht in de behoeften van patiënten en personeel vereist is.

Tanja Vollmer van Kopvol architectuur & psychologie bevestigt dat healing environments zijn gebaseerd op diep begrip van de psychologische behoeften van mensen die geconfronteerd worden met ingrijpende ziektes. Volgens Vollmer worden er vaak fouten gemaakt als het gaat om het begrip van het ziekteproces. Met name de gedachte dat ziek zijn normaal is. Belangrijk is om te begrijpen dat als het lichaam ziek wordt, de geest vaak volgt. Patiënten zijn daardoor kwetsbaar en een omgeving kan psychologisch ondersteunen. Ontwerpers kunnen daarom gegevens vanuit psychologisch onderzoek gebruiken. Met haar bedrijf Kopvol wil Tanja Vollmer architectuur en psychologie samenbrengen. Op basis van psychologisch onderzoek heeft Kopvol ontwerpcriteria opgesteld voor diverse zorginstellingen.

Associate professor Cor Wagenaar van de TU Delft rondt de dag af met een historisch overzicht van Healing Environments. Het concept dat de omgeving bij kan dragen aan gezondheid is namelijk al langer bekend. Gedeelde conclusie van alle sprekers op dit symposium is dat de patiënt centraal gesteld moet worden. De deelnemers gaan naar huis met de nodige inspiratie voor het verbeteren van onze zorgomgeving.

28 november, LantarenVenster, Rotterdam
Organisatie: Kopvol architectuur & psychologie i.s.m. het Samueli Institute (USA) en het Stimuleringsfonds voor Architectuur

Zie ook:

- Placebo Architectuur
- Ruimte voor gezondheid