De wateropgaven van Zuidas

In Zuidas wordt hard gewerkt aan de toekomst. Het aantal voorzieningen groeit. Nieuwe appartementen- en kantoorgebouwen schieten uit de grond. Stukjes openbare ruimte worden ingericht. Verschillende parkeergarages, waaronder een stalling voor 3.000 fietsen onder het Gustav Mahlerplein, zijn in aanbouw. Kabels en leidingen worden verlegd en vernieuwd. Ook het Beatrixpark wordt aangepakt.

Zuidasdok

Een deel van de activiteiten heeft plaats ter voorbereiding op het project Zuidasdok dat eind 2017 van start gaat. De A10 tussen de knooppunten De Nieuwe Meer en Amstel wordt verbreed tot 12 rijstroken. Ter hoogte van het centrumgebied van Zuidas wordt de weg over een lengte van circa 1 km ondertunneld. Ook gaat station Amsterdam Zuid op de schop. Om de groeiende reizigersstromen op te kunnen vangen en de verschillende modi van transport soepel te laten aansluiten, staan een upgrade en een uitbreiding van het station op de agenda. Zo’n grootschalig project vergt het nodige voorwerk.

Water bergen

Wie bouwt en verhardt, moet rekenen op een afname van de buffer- en afvoercapaciteit ter plaatse. Een deel van de bodem verliest immers zijn sponsfunctie. In een almaar dichter bebouwde Zuidas stroomt hemelwater via de straat of het hemelwaterriool steeds sneller naar grachten, vijvers en ander oppervlaktewater. Dat terwijl overal in stedelijk gebied piekbuien steeds meer wateroverlast veroorzaken. Om het watersysteem niet te overbelasten, is extra waterbergingscapaciteit dus noodzakelijk: nieuw oppervlaktewater of een alternatieve voorziening. Niet voor niets is voor Zuidas tot aan 2030 een waterbergingsopgave gesteld van ongeveer 110.000 m² wateroppervlak, circa 22 voetbalvelden. De afdeling Zuidas van gemeente Amsterdam en projectorganisatie Zuidasdok vatten samen met Waternet, een uitvoeringsorganisatie van gemeente Amsterdam en Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht, de koe bij de horens.

Plussen en minnen

Kasper Spaan, adviseur bij Waternet, helpt bij het leggen van de lokale waterpuzzel. ‘De gemeente en het waterschap hebben afgesproken dat het oppervlak te dempen water terugkomt in het gebied én dat 15 procent van elke te verharden vierkante meter groen waterbergend oppervlak wordt. Plussen en minnen houden we netjes bij in een waterbergingsboekhouding.’ Het is geen eenvoudige puzzel. Zuidas beslaat vier aparte watersystemen, elk met een eigen waterhuishouding. Een geplande duikerverbinding onder de A10 voegt twee aparte watersystemen samen tot één robuuster watersysteem. Dan is er ook nog de samenhang tussen hemelwaterafvoer, grond- en oppervlaktewatersystemen. ‘Bovendien moeten we rekening houden met ruimtelijke plannen en bouwplannen die in de loop der tijd veranderen.’

Nieuw water

‘De wateropgave moet de ontwikkeling van Zuidas niet in de weg staan’, zegt projectmanager Anja Wanningen. ‘Daarom zorgen we voor een positief saldo op de balans.’ Aan weerszijden van de A10 wordt straks water gedempt om Zuidasdok te kunnen bouwen. ‘De Spoorslagsloot naast de zuidelijke ringweg moet in 2017 het veld ruimen.’ Ook langs de noordelijke ringweg, ter hoogte van het Beatrixpark, verdwijnt water. ‘Daarom is de waterpartij in het zuiden van het park uitgebreid.’ Lag parallel aan de De Boelelaan ooit een klein slootje, met het oog op de aanleg van Zuidasdok is er een ruime watergang van gemaakt. Langs de Amstelveenseweg, ter hoogte van VUmc, is om diezelfde reden nieuw water gecreëerd.

Blauwgroene daken

Hoewel kundig aangelegde waterpartijen de uitstraling van de omgeving ten goede komen, is ruimte hiervoor in Zuidas schaars en is grond nu eenmaal geld waard. Alternatieve maatregelen om het waterbergend vermogen van het gebied te vergroten zijn dus aantrekkelijk. Anja noemt het polderdak van de broedplaats Old School. ‘Een kleinschalig maar praktisch voorbeeld van hoe je in de stad water tijdelijk vasthoudt. Hoe meer blauwgroene daken, hoe beter. En… ze maken Zuidas een stukje duurzamer.’ Volgens Kasper wordt de stedelijke wateropgave meer en meer een gezamenlijke en maatschappelijke opgave, die als het even kan fijnmazig en kleinschalig wordt opgelost. ’Met het programma Amsterdam Rainproof en de afdeling Zuidas werken we aan waterneutrale bouwenveloppen die kavelgerichte waterberging combineren met het tegengaan van wateroverlast in de openbare ruimte. Onze ambitie voor de Zuidas houdt in: een waterrobuuste hoogstedelijke ontwikkeling.’

Functies combineren

Wie station Amsterdam Zuid aan de zuidkant verlaat, treft een bouwterrein aan. Op het Gustav Mahlerplein is momenteel een fietsparkeergarage in aanbouw. Toen de garage nog onderwerp van planning was, hebben Anja en Kasper zich sterk gemaakt voor een hieraan gekoppelde ondergrondse waterberging. Deze moet de hemelwaterafvoer ontlasten als het regent dat het plenst. ‘Die gaat er nu komen’, zegt een tevreden Anja. ‘Pal naast de garage komt een betonnen bak te liggen die zo’n 750.000 liter water aankan. Het water wordt binnen 24 uur afgevoerd naar de De Boelegracht.’ Garage en waterberging zijn aan het zicht onttrokken wanneer het plein eenmaal is heringericht. ‘Zo’n uitgelezen kans om functies te combineren en de stedelijke ruimte optimaal te gebruiken, moet je natuurlijk grijpen.’

Een deel van dit artikel is eerder gepubliceerd op amsterdam.nl/zuidas

Foto bovenaan: Wouter van Ierssel
Foto thumbnail: Marc Dorleijn

Zie ook:

• Amsterdam Rainproof
• Verslag Festival Ruimtelijke Adaptatie
• Droge voeten bij stadsontwikkeling: de rol van de markt'
• Stadsontwikkeling van de toekomst: rommeliger
• [SERIE] Lessons & Trends to GO over klimaatadaptatie
• Verandermanagement voor een Klimaatbestendige Stad
• New York City in een Post-Sandy tijdperk
• Towards Adaptive Spatial Planning for Climate Change: Balancing Between Robustness and Flexibility