Nieuws Herontwikkeling was dit keer het sleutelwoord op de jaarlijkse vastgoedbeurs Provada in de Amsterdamse Rai. Een slimme marketing-slogan, of krijgt het begrip ook daadwerkelijk inhoud, vroegen de cynici zich af. Traditioneel is de Provada immers de plek waar partijen elkaar treffen om onder het genot van een glaasje bubbels lucratieve deals te sluiten. Maar nu nieuwbouw passé is (all-time low, zei Mark Frequin, DG Bouwen en Wonen van BiZa, die de beurs opende) worden alle pijlen gezet op transformatie en herontwikkeling. En de Provada deed haar best, met een heus Renovatieplein en de uitreiking van de Gulden Feniks (met Strijp-S als beste gebiedstransformatie).
Terugblik op de Provada
De levendigheid kwam dan ook niet van de gevestigde partijen, van wie over sommige werd geroddeld dat de stands op de beurs inmiddels groter waren dan hun hoofdkantoren. Met de aanhoudende reorganisaties en ontslagrondes, waar vaak de jongere generatie de dupe van wordt, is het begrijpelijk dat de borrels dit jaar niet echt gezellig wilden worden. De levendigheid kwam vooral vanuit het inhoudelijke programma met veel discussies en workshops, waarin de herontwikkelingsopgave en het zoeken naar nieuwe samenwerkingsvormen en financieringsmogelijkheden centraal stonden.
Afboeken en belemmerende regelgeving blijken nog altijd pijnpunten te zijn bij herontwikkeling. Op korte termijn wordt de vijfjaarstermijn voor tijdelijk gebruik opgerekt naar tien jaar. Ook wordt er gelobbyd voor uitbreiding naar renovatie van het zesprocentstarief van de BTW. Afwaarderen blijft voor niemand bespaard, niet voor gemeenten en hun grond, en voor eigenaren en banken voor hun leegstaande panden. In Amsterdam gebeurt het afwaarderen van kantoorpanden inmiddels op grote schaal, meldt wethouder Van Poelgeest in zijn Voortgangsrapportage Aanpak Kantorenleegstand. Daardoor nemen de kansen voor een haalbare herontwikkeling toe. De succesvolle cases voor jongerenhuisvesting De Studio en een luxe hotel, beiden in voormalige kantoorpanden langs de Ring A10, werden op de Provada geanalyseerd op succesfactoren. Een meewerkende gemeente blijkt daarbij wel heel erg prettig te zijn.
Een ander lichtpuntje voor de vastgoedmarkt is de toenemende interesse van buitenlandse banken en investeerders in de Nederlandse markt. De Düsseldorfer Hypothekenbank kwam met een zeskoppige delegatie naar de beurs om contacten te leggen met Nederlandse partijen. Gezien het huidige prijsniveau stapt de bank graag in in de Nederlandse markt. Daarnaast zijn vooraanstaande economen positief over de mogelijkheden van (buitenlands) private equity voor het financieren van vastgoedprojecten in Nederland. Met het aantrekken van de economie komt de vastgoedmarkt ook wel weer in beweging, voorspelden de aanwezige economen. De overheid moet stimuleren en daarmee ruimte creëren voor kredietverlening.
Op een ander schaalniveau lijken markt en overheid elkaar toch weer mis te lopen. Juist nu de overheid loslaat en zich terugtrekt op de veelgevraagde kaders en randvoorwaarden, laat de markt het afweten om in te stappen. Veel transformatieprojecten blijken door de lange tijdshorizon domweg te ingewikkeld en onzeker voor de businessmodellen van vastgoedpartijen. Toch speelt ook hier locatie een rol: in steden als Amsterdam en Utrecht worden nog de nodige investeringskansen gezien. In steden met een lagere dynamiek zoals Rotterdam wordt dat veel moeilijker.
Over de noodzaak om te schakelen op herontwikkeling zijn partijen het echter wél eens. De vastgoedsector moet zich ombouwen naar de transformatie-opgave, stelde Frequin. Het thema van de Provada 2013 was daarmee meer dan een holle slogan. Herontwikkeling van gebouwen en gebieden is noodzaak, en we zijn met z’n allen al doende bezig de nieuwe spelregels daarvoor uit te vinden.
Sessieverslagen:
Drie economen over het einde van de vastgoedcrisis
Ondernemers én financieringsruimte helpen ons uit de crisis
Guy Verhofstadt, voorzitter van de liberale alliantie in het Europees Parlement
Europese strategie voor de vastgoedmarkt gevraagd
AM en Buck Consultants
Herbestemmen leegstaand vastgoed is groeimarkt
Carolien Schippers, directeur Ontwikkeling RVOB
Vastgoed en RO terug naar een zorgvuldige omgang met de omgeving
Workshop door Harm Borgers (AT Osborne)
Nieuwe omgevingswet: naar een integrale stelselherziening
Paul Trip en Hans van Rossum
Investeren in Rotterdam problematisch
Norbert Bol en Nicolaas Veltman
Institutionele belegger als financiële motor voor gebiedsontwikkeling?
Ontbijtsessie Provada over de Kennisstad
Vestiging van kenniswerkers, van woonlast naar woonlust: Alles is liefde!
Zie ook:
- Column Cees Anton, De Provada: D-day minus one
- Strijp-S, Justus van Effen en Metaforum winnen Gulden Feniks 2013
- Duitse bankiers zoeken klanten op Provada
- Duurzaamheid wordt criterium bij vastgoedfinanciering
Cover: ‘2013.06.10_Herontwikkeling sleutelwoord voor vernieuwing vastgoedbranche_660_2’
Door Anne Luijten
Voormalig hoofdredacteur van Gebiedsontwikkeling.nu
