Luchtfoto Haarlem door Aerovista Luchtfotografie (bron: Shutterstock)

Stedenbouw als veranderkracht

26 november 2012

3 minuten

Onderzoek In het programma Stedenbouw als Veranderkracht is gezocht naar een alternatieve positie van de stedenbouwkundige discipline in de Nederlandse praktijk van stads- en gebiedsontwikkeling. Het programma is gestart in 2011 door AIR Rotterdam (Patrick van der Klooster en Arie Lengkeek), De Beuk Organisatieadvies (Dorien de Wit), Enno Zuidema Stedebouw (Enno Zuidema) en Trancity (Simon Franke).

Ontwerp én proces én debat

Onze overtuiging was en is dat procesvaardigheden een belangrijke versterking zijn voor de positie en de uitoefening van het vakmanschap van de stedenbouwkundige. Dat is op zich geen nieuws. Veel stedenbouwkundigen werken in hun praktijk in complexe processen. De inzet van ons programma was om die constatering van argumenten te voorzien en te onderzoeken welke aanvullende vaardigheden daarbij nodig zijn. Ontwerp én proces was de inzet van ons essay 'Teken voor de verandering', van onze werkconferentie ‘Verbreed vakmanschap’ en van onze leerwerkdagen ‘Van intuïtie naar inzicht’ en ‘Co-creatie, ontwerpend denken en handelen’. We spraken met onderwijsinstellingen, opdrachtgevers en overheden. Met steun van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie konden we op verschillende fronten tegelijk onze inzet kwijt. Het programma is op 28 november 2012 in Amsterdam afgesloten met een publieke verantwoording. Op ons verzoek schetste de Canadese stedenbouwkundige Larry Beasley hier een toekomstperspectief voor het ‘vak’.

Elke stedenbouwkundige opgave is als een veranderingsproces te benaderen. Om de stedenbouw en ruimtelijke planning in de ‘nieuwe realiteit’ verder te brengen komen de principes van de veranderkunde goed van pas. In dit afsluitende essay van het programma Stedenbouw als Veranderkracht geven we aan hoe de stedenbouwkundige zich de komende jaren kan doorontwikkelen. Niet meer als een door de overheid en marktpartijen ingezette tekenaar van plankaarten en toekomstbeelden, maar als een luisteraar en gespreksleider die modereert en intervenieert en als ontwerper werkt tussen een veelheid aan partijen, vooral in bestaand bebouwd gebied. Het ontwerp blijft centraal staan in het vak, maar die nieuwe rol vraagt wel een verbreed vakmanschap. Met hulp van de begrippen uit de veranderkunde maken we duidelijk welke tools de stedenbouwkundige in huis moet hebben.

De overheid speelt een steeds geringere rol in de ordening van onze fysieke omgeving. Zij stelt minder de kaders vast en laat het initiatief aan anderen over. Maar deze andere partijen zijn, mede door de crisis, eveneens op zoek naar een nieuwe rol en positie. Dit heeft ingrijpende gevolgen voor stedenbouwkundigen en stedenbouwkundige diensten. Ook zij moeten zich bezinnen op een nieuwe manier van werken. De ‘klassieke’ invulling van hun rol – het maken van het allesomvattend ontwerp, het verwerven van draagvlak en de uiteindelijke realisering in concrete stukken stad – staat sterk onder druk. Het beeld dat anderen van de stedenbouwkundige hebben draagt hier mede aan bij. Zo zien de projectontwikkelaars de stedenbouwkundige vooral als de ontwerper van plankaarten en toekomstbeelden, die zich sterk focust op zijn artistieke bijdrage. Hij of zij wordt minder herkend als de professional die ontwerp koppelt aan continuïteit van proces en inhoud, kwaliteit en winstgevendheid op de korte en lange termijn. Dit heeft ook te maken met de overheid die zijn stedenbouwkundige diensten een minder prominente positie vergund heeft en minder investeert in de continuïteit van organisatie en planvorming. De rol van de stedenbouwkundige wordt aan de publieke kant ingeperkt tot vergunningverlener en op zijn best tot facilitator. Dat is een ongewenste ontwikkeling.

Voor een pdf van de volledige publicatie zie bijlage.

Zie ook:

- Publicaties in het kader van het programma Stedenbouw als veranderkracht:
* ‘Stedenbouwer moet zijn studio uit’
* Werkconferentie Verbreed Vakmanschap


Cover: ‘Luchtfoto Haarlem’ door Aerovista Luchtfotografie (bron: Shutterstock)


Dorien_vierkant_2 door De Beuk (bron: De Beuk)

Door Dorien de Wit

De Beuk Organisatieadvies

Door Enno Zuidema

Enno Zuidema Stedebouw

Portret - Patrick van der Klooster

Door Patrick van der Klooster

Directeur AIR Rotterdam


Meest recent

Biel/Bienne in Zwitserland door Mikhail Blajenov (bron: shutterstock)

Duurzaam binnenstedelijk ontwikkelen: vier lessen uit Zwitserland

Stedelijke verdichting is in Nederland een sterke wens, maar in Zwitserland al jaren verplicht voor lokale overheden. Wat kunnen Nederlandse gebiedsontwikkelaars leren van hun Zwitserse collega’s? Onderzoekers zien vier duidelijke leerpunten.

Uitgelicht
Analyse

22 januari 2025

Peter Pelzer door Faculteit Bouwkunde TU Delft (bron: Faculteit Bouwkunde TU Delft)

“We moeten de lange termijn meer gaan voelen in gebiedsontwikkeling”

Peter Pelzer is sinds 1 januari hoogleraar aan de TU Delft en werkte aan een geactualiseerde versie van zijn stadsessay Verantwoordelijk voor de toekomst, waarin hij op zoek gaat naar een planologie voor de lange termijn.

Interview

21 januari 2025

De L-flat in Zeist door Patrick Verhoef (bron: shutterstock)

Wijkaanpakken in middelgrote gemeenten, drie praktijkvoorbeelden

Onderzoekers van Platform31 destilleren uit drie praktijkvoorbeelden een aantal lessen die volgens hen relevant zijn voor middelgrote Nederlandse gemeenten die aan de slag willen met een brede wijkaanpak.

Onderzoek

20 januari 2025