Nieuws Als je een extreem langdurige regenbui (die eenmaal in de 100 jaar voorkomt) loslaat op alle kernen van de gemeente Emmen, levert dat een waterbergingstekort op van 1 miljoen m³. Waar laat je het overtollig water dan om te voorkomen dat het de huizen inloopt? Dat is in een notendop de stedelijke wateropgave oppervlaktewater van de gemeente Emmen.
Gemeenten dienen hun stedelijke wateropgave binnen het eigen stedelijk gebied te realiseren. Ieder gebied moet zijn eigen broek ophouden. Deze verplichting, om gebieden waterneutraal te maken, biedt tegelijk kansen om de wateropgave mooi in te passen: met vijvers, groene daken, natuur en waterpleinen. Bewoners genieten van water, huizenprijzen stijgen en het is een impuls voor natuur recreatie. Water speelt bovendien een belangrijke rol in het tegengaan van hittestress en het opvangen van klimaateffecten: de klimaatactieve stad. Water met meerwaarde dus!
Gemeente Emmen liep er tegenaan dat de oplossing van de stedelijke wateropgave binnen het stedelijk gebied soms leidde tot ‘badkuipjes’: postzegeloplossingen in kleine plannetjes. Met versnippering van waterstructuren, leegstaande waterberging, muggenoverlast en modder tot gevolg. Bovendien ontbreekt in veel kernen van Emmen de ruimte: er zouden huizen afgebroken moeten worden om bergingsruimte te creëren. Aan berging in stedelijk gebied hangt ook nog eens een stevig prijskaartje: € 200-€ 800 per m3. Voor die ‘badkuipjes’ wilde de gemeente alternatieve oplossingen bedenken. De vraag aan het waterschap was: kunnen we die wateropgave in specifieke situaties ergens anders compenseren? Tegelijkertijd deed zich in het buitengebied een ongewenste ontwikkeling voor: demping van veenkoloniale wijken [1]), karakteristiek voor het Emmens landschap en van cultuurhistorische waarde.
Gemeente, Waterschappen en stakeholders samen aan de slag
Waterschappen Hunze en Aa’s en Vechtstromen vonden het een uitdaging om deze puzzel op te lossen en hebben samen met de gemeente de schouders eronder gezet. Direct werd duidelijk dat stakeholders (agrariërs, natuur-en milieufederaties en bewoners) een prominente plek zouden krijgen in het proces. Regelmatig met elkaar om tafel, maar ook: het veld in, de voorgestelde oplossingen met elkaar bekijken: waar hebben we het over? Door de opgave niet alleen hydrologisch, maar ook ruimtelijk en vanuit kosteneffectiviteit te benaderen, kwam een integrale oplossing naar voren.
Het resultaat? Op 24 september heeft de gemeenteraad van Emmen de Structuurvisie Water vastgesteld. Met complimenten voor inhoud en proces. Een breed gedragen ruimtelijke vertaling / reservering van ruimte voor 1 miljoen m³ water. Belangrijk uitgangspunt is het combineren en inpassen van de wateropgave en ruimtelijke opgaven in het stedelijk gebied. En dat gebeurt al volop. Maar voor de stedelijke wateropgave van Emmen blijkt dit nog niet voldoende. Aanvullend hierop is een mogelijkheid gevonden de bestaande waterstructuren in het buitengebied te benutten. Hunze en Aa’s heeft een prachtige veenkoloniale kanalen-en wijkenstructuur. Voor Vechtstromen zijn twee beekdalen in beeld. Door een aantal eenvoudige ingrepen en slim peilbeheer zijn deze geschikt te maken voor waterberging. In de beekdalen zit een groot bergingspotentieel dat nog niet benut wordt. In de wijken en kanalen zit bergingsruimte tussen zomer- en winterpeil. De Structuurvisie Water geeft een extra functie en bescherming aan dit cultuurhistorische landschap. Dat is nodig, want we zien steeds meer kanalen en wijken gedempt worden. En de kosten? Die zijn met € 3 tot €10 per m³ aanzienlijk lager dan in stedelijk gebied.
Oprichting waterbank
Nu komt het op de uitvoering aan. Gemeente Emmen benut de kansen en mogelijkheden binnen het stedelijk gebied. De waterschappen nemen de inrichtingsmaatregelen mee in hun projecten. De gemeente gebruikt de structuurvisie bij het vinden de meest geschikte ruimte voor afkoppelen van hemelwater en het oplossen van wateroverlast (Regenwaterstructuurplan). En gemeente Emmen gaat samen met de waterschappen aan de slag met handhaving ter behoud en versterking van de kanalen-en wijkenstructuur. Ook staat de oprichting van een waterbank (waterfonds, compensatiefonds) op het programma. Dit biedt een uitwijkmogelijkheid, alleen voor situaties waarin de wateropgave leidt tot de genoemde postzegeloplossingen. Kenmerk van een waterbank is dat een ontwikkelaar van een project waarvoor watercompensatie nodig is, dit niet zelf en direct in het plan realiseert, maar afkoopt of ‘opspaart’. Of andersom: dat de ontwikkelaar geld uit het fonds krijgt als die meer dan de noodzakelijke hoeveelheid water realiseert. Dan kan de compensatie van meerdere plannen op een geschikt moment en een goede plaats in één keer plaatsvinden. Vooral bij kleinere binnenstedelijke projecten is deze manier van werken aantrekkelijk. In één keer de compensatie aanleggen biedt ook kansen voor een betere ruimtelijke kwaliteit.
Met de Structuurvisie Water werkt gemeente Emmen samen met de waterschappen op deze manier aan hydrologische robuuste oplossingen met ruimtelijk kwaliteit en kosteneffectiviteit.
Meer weten? Neem dan contact op met
• Gerard Hoogerkamp (gemeente Emmen), hoogerkamp@emmen.nl
• Wilfried Heijnen (waterschap Hunze en Aa’s), heijnen@hunzeenaas.nl
• Henry Legtenberg (waterschap Vechtstromen), legtenberg@vechtstromen.nl
[1] Een wijk is een zijkanaal in een vereveningsgebied
Dit artikel is eerder gepubliceerd op wijmakennederland.nl
Beeld: Onderwijsgek/CC BY-SA 3.0
Zie ook:
- De wateropgaven van Zuidas
- Water in gebiedsontwikkeling, de nood is hoog
- GO-Drone: Ruimte voor de Waal 2
- Kansen voor tijdelijk water
- Ruimtelijke adaptatie: 'Alle beetjes helpen'
- Investeringsgeld mobiliseren met groene baret
- Water: vriend of vijand?
- Water blijft onderbelicht thema in Provinciale coalitieakkoorden
- Blauwer en groener: kansen scheppen voor integrale gebiedsontwikkeling in Delft
Cover: ‘2015.01.19_van postzegeloplossingen_1320’
