Minder CO2-uitstoot en schoner water dankzij koudewinning

Energieverbruik koeling kantoren Amsterdam Zuidoost factor vier omlaag én schoner water dankzij koudewinning

“Tot voor kort was de Ouderkerkerplas in de zomer steevast een algensoep: daarbij kwam zo veel blauwalg op, dat er vaak niet gezwommen kon worden. In 2015 was de plas voor het eerst vrijwel het hele zwemseizoen helder”, vertelt Wiebe Bakker, projectleider van Waternet en onderzoeker aan de Hogeschool van Amsterdam. Als projectleider bij Waternet, dat voor het waterschap Amstel, Gooi en Vecht werkt aan onderzoek en verbetering van waterkwaliteit, kreeg hij te maken met het plan van Nuon om koude te winnen uit de Ouderkerkerplas. “In Amsterdam Zuidoost bevindt zich een belangrijk deel van het stadswarmtenetwerk in de gemeente Amsterdam”, vertelt Raymond van Bulderen van Nuon. “Het is de ambitie van Nuon en de gemeente om naast huishoudens ook kantoorpanden aan te sluiten op het warmtenet. Maar kantoren hebben veel koeling nodig. Koudewinning zou het mogelijk maken om de traditionele airconditioning – met een koelmachine die veel elektriciteit verbruikt – te vervangen door een duurzamer alternatief.”

Win-winsituatie

In onder andere Scandinavië en Canada wordt uit diepe meren koud water onttrokken om rechtstreeks koeling te leveren aan kantoren. Dat bracht Nuon op het idee om de Ouderkerkerplas ook te laten fungeren als een natuurlijke koudebron. Van Bulderen: “Bij de aanleg van snelwegen in de regio Amsterdam zijn diepe zandmeren gegraven, waar het net als in natuurlijke meren op de bodem altijd rond de 5°C is, ook middenin de zomer. Dat is goed bruikbaar voor de koeling van een kantoorgebouw.”
Koudewinning, waarbij koud water van onderuit de plas naar boven wordt gehaald, zou de hoeveelheid fosfaten (de voedingsbron voor algen) doen groeien. Daarmee zou het blauwalgprobleem verergeren, vreesde Waternet. Bakker: “Door in de vergunning vast te leggen dat Nuon meer ruimte krijgt voor koudewinning naarmate het water in de Ouderkerkerplas schoner wordt, is uiteindelijk een win-winsituatie gecreëerd.”

Zuurstofinjectie

Om de balans te vinden tussen waterkwaliteit en koudewinning in de Ouderkerkerplas heeft Nuon een innovatieve techniek ingezet: zuurstofinjectie. Voor de eerste keer is in Nederland zuurstof toegevoegd aan de bodem van een plas, zodat algengroei vermindert. “In 2015 heeft onderzoek aangetoond dat de plas er enorm op vooruit is gegaan: het fosfaat is met 70% teruggebracht, waarmee de algenbloei flink is teruggedrongen”, vertelt Bakker.
“De koude die we op deze manier produceren, is een duurzaam alternatief voor de traditionele airconditioningunits in kantoorpanden”, vult Van Bulderen aan. “De koeling die we onttrekken aan de Ouderkerkerplas zorgt dat het elektriciteitsverbruik voor koeling in kantoren vier keer lager is. En daarmee vermindert de CO2-uitstoot tot wel 75%.” De verwachting is dat deze duurzame koeling een positieve stimulans is voor het gebruik van stadswarmte, waarmee gemeenten ook een forse CO2-besparing kunnen realiseren.

Bewezen oplossing

Er zijn naast Amsterdam zeker andere plekken in Nederland – en daarbuiten – waar het systeem van zuurstofinjecties bij koudewinning toegepast kan worden, zeggen Waternet en Nuon. “Dit is nu een bewezen oplossing voor koudewinning én waterkwaliteitsverbetering”, zegt Van Bulderen.
De methode is niet in alle situaties toe te passen, waarschuwt Bakker. “Je moet goed kijken naar de specifieke situatie ter plekke: de methodiek werkt vooral bij diepe plassen die een hoge fosfaatconcentratie hebben en geïsoleerd liggen. Want als je fosfaten er aan de ene kant van de plas uithaalt, terwijl er aan de andere kant van de plas weer fosfaatrijk water instroomt, dan ben je aan het dweilen met de kraan open. Maar door in geïsoleerde meren naast zuurstoftoevoeging ook koudewinning toe te passen, kan het proces van waterverbetering echt versnellen.”

Foto bovenaan: Jurgen Koopmanschap. Ouderkerkerplas.

Zie ook:

• CO2 beteugelen: steden worden aangesloten op klimaatfinanciering
• Plan voor warmtenet half miljoen huizen regio Amsterdam
• Regionale energievisie: korte termijn stappen verweven in een lange termijn strategie
• Circulair met stadswarmte
• Van praten naar doen met Waternet: circulaire ambities waarmaken in de Buiksloterham
• Waarom? Daarom! #3 Wat betekent onuitputtelijke duurzame energie voor bouw en gebiedsontwikkeling?
• GO Duurzaam